Tips bij rouwverwerking

- 'Als ik iets kan doen, hoor ik het graag' zeggen.

- Niets van je laten horen.

- Het onderwerp negeren.

- Invullen voor de ander wat hij of zij nodig heeft,

- Adviezen en oplossingen geven over hoe iemand moet rouwen.

- Zeggen dat het vanzelf minder wordt of op een andere manier het verdriet relativeren.

- De stilte doden met allerlei vergelijkbare verhalen of bespiegelingen.

- Vergelijken met ander verdriet.

- Uitgebreid over je eigen verdriet gaan vertellen.

Geen mens is zo aanwezig als de persoon die wordt gemist. Altijd en overal waar je gaat, loopt de ander met je mee. Je bent nooit meer alleen en toch voel je je verloren. Leven is verworden tot ronddolen in een wereld waar alle oriëntatiepunten zijn weggevallen. En waar het verdriet uit elke hoek tevoorschijn kan springen.

Wanneer je kind sterft, ben je niet geholpen met: ‘Je moet vooruit, denk aan je andere kinderen.’ Wanneer je na vijfenveertig jaar samenzijn je partner verliest, is het geen troost te horen dat je samen toch zoveel mooie jaren hebt gehad.

Het gemis wordt niet automatisch lichter met de tijd, maar kan na maanden juist zwaarder worden. De werkelijkheid dringt nu pas ten volle door en je bent bang dat de herinneringen zullen vervagen. Het voelt alsof je van de rouw in de kou terechtkomt.

Of het verlies zich nu recent heeft voorgedaan of jaren geleden, veel mensen begrijpen niet dat het verdriet je telkens weer kan overvallen.

Die lege stoel aan tafel, de herinnering aan gezellige avonden samen, verjaardagen zonder de ander, maar ook het eerste sneeuwklokje in de tuin of een mooie lentedag, kunnen de pijn in alle hevigheid naar boven halen. Feestdagen zijn vaak treurdagen, dagen van intens gemis en groot verdriet.

Je verlies overleven is zware arbeid, rouwarbeid. Je wordt er doodmoe van en lijkt niet vooruit te komen. Bij momenten, vaak onverwacht, word je overspoeld door heftige emoties. Ze rollen over je heen als de golven van de zee. Soms heb je het gevoel dat het iets beter gaat en dan ineens val je weer terug.

Er loopt geen rechte weg door het doolhof van verdriet. Je pijn kan zich uiten in boosheid en je meest dierbaren krijgen die te incasseren. Mensen die je het meest nodig hebt, kunnen onbereikbaar zijn door hun eigen rouw.

Bestaat er een medicijn tegen verdriet? Antidepressiva kunnen helpen om een depressie te bestrijden. Maar een depressie is een ziekte en verdriet is dat niet. Verdriet is de keerzijde van liefde. Weet dat je de ander niet los hoeft te laten, maar anders moet leren vasthouden: in je herinneringen. Wie sterft, verhuist van de buitenwereld naar het hart.

Wat helpt, is om mensen om je heen te verzamelen die met warmte en genegenheid blijven luisteren naar je pijn en gemis. Probeer ook niet de hele toekomst in één keer aan te kunnen, maar houd het uit tot de middag of tot de avond, en zo verder. Neem een dag of een halve dag per keer. En laat dankbare herinneringen verder leven in verdriet, zoals de vogels zingen in de regen.

Vraag jezelf af wat de overleden dierbare zou willen dat je doet. Hoe zou hij/zij willen dat je jouw leven verder leeft en richt je daarop.

Schrik niet! Rouw hoort bij verlies. Wanneer iemand overleden is die belangrijk voor je is (of wanneer je op een andere manier een verlies hebt geleden), hoort hier rouw bij.

Het is een periode waarin gevoelens van verdriet, somberheid, wanhoop en uitzichtloosheid naar voren kunnen komen. Dit is niet prettig, maar het hoort er wel bij. Het helpt om dit te weten om het ook de ruimte te kunnen geven en er niet tegen te vechten of het te negeren.

Neem de tijd er maar voor. Pas als je het gevoel hebt dat je het alleen niet meer kunt dragen of wanneer je het gevoel hebt er niet meer uit te komen, is het nodig om hulp te zoeken.

Besef dat 'rouwen en bouwen' hand in hand kunnen gaan. Sta stil bij je verdriet, geef het ruimte en aandacht en ga tegelijkertijd ook dóór met leven, goed voor jezelf zorgen, (nieuwe) plannen maken, (steun zoeken bij) sociale contacten etc.

Het is voor sommige mensen prettig om een plekje te hebben waar je nog even naar terug kan gaan om verbinding te voelen met degene(n) die zijn overleden. Als er bijvoorbeeld geen graf is (vanwege crematie) of het is erg ver weg of niet prettig om naar toe te gaan dan kan je ook zelf een gedenkplekje maken waar je even stil kan zijn en ruimte krijgt voor herdenking en verbinding maken door bijvoorbeeld even een gesprekje bij te doen.

Dit plekje kan een plekje in de tuin zijn, in een parkje bij jou in de buurt waar je samen met je dierbare vaak kwam of gewoon bij jou thuis in een kamertje of plaatsje in je huiskamer waar je even kan gaan zitten. Je kan het plekje inrichten (als het bij jouw thuis of in de tuin is) met foto's, voorwerpjes zoals kaarsjes, plantjes, beeldjes of een gedenksteen met een spreuk. Je mag het helemaal zelf inrichten zoals jij het passend vindt.

Als je plekje af is dan kan je hier elke keer even bij stil staan of herinneringen ophalen. Vind je het prettig om toch nog even iets te zeggen tegen je overleden vader, moeder, partner, broer, zus, kind of vriend(in) dan zeg het hier gerust. Brand een kaarsje of schrijf hier in een schriftje wat je er hebt liggen wat je nog kwijt wil. Geef je verdriet hier de ruimte of haal mooie herinneringen op. Maak een gevoelsverbinding en zend je boodschap uit.

Zelfverwijten en schuldgevoelens komen vaak voor als reactie op een verlies. Schuldgevoelens kunnen geleidelijk afnemen, als je ze uitspreekt. Besef dat schuldgevoelens niet hoeven te betekenen dat je daadwerkelijk schuldig bent, maar juist kunnen getuigen van je liefde en verantwoordelijkheidsgevoel.

Dé manier om te rouwen, bestaat niet. Rouwen is een persoonlijk proces. Er staat ook geen tijdsbestek voor.

Misschien zou je het liefste in je bed willen blijven liggen. Of misschien wil je juist vluchten in je werk of bezigheden om het verlies niet onder ogen te hoeven zien.

Probeer een balans te vinden tussen enerzijds toch een beetje te blijven doen in de buitenwereld, en anderzijds door ook tijd te nemen om stil te staan bij je gemis, je verdriet te uiten en te rouwen.

Hoe help je iemand in de rouw?

- Een kaartje of bloemen sturen.

- Vragen waar de rouwende behoefte aan heeft.

- Concrete hulp bieden, zoals het koken van eten of een boekje waarvan je denkt dat de persoon er iets aan heeft.

- Zo nu en dan vragen hoe het ermee gaat, zonder te dwingend over te komen.

- Luisteren.

- Een knuffel of een korte aanraking.

- Ingrijpen als iemand zichzelf of anderen beschadigt, of haar kinderen verwaarloost.

- Soms concluderen dat jouw hulp even niet nodig is.

- Begrip tonen voor alle emoties, ook boosheid, angst en schuldgevoel.

Soms kan rouw er zo voor zorgen dat je 'smorgens je bed moeilijk uit komt...soms kan het gemis van de ander ervoor zorgen dat je zo dicht bij de ander wil blijven dat je het liefst niets meer doet, stil bent en verdrietig.

Het helpt als je een foto neerzet en jezelf leert om dankbaar te zijn voor het leven dat jij gekregen hebt, voor de dingen die je samen gedaan en ervaren hebt, een moment van dankbaarheid inlassen in het leren aannemen en dragen van je verdriet maakt het iets lichter.....

Rouw omvat de ervaring van verlies, van loslaten, verandering van een levensvorm zoals deze vertrouwd was, jezelf op een andere manier hervinden.

Het kan gaan om het verliezen van een geliefde naaste aan de dood. Maar ook het verlies van een vertrouwde levensfase, de overgang, kinderen die het huis verlaten of verlies van vriendschap, gezondheid of werk.

Het brengt vaak de ervaring van angst, schrik, paniek, leegte, eenzaamheid en gemis omhoog. Durf je dit toe te staan?

Soms helpt het om een persoonlijk plekje te maken, te schrijven, te praten, te wandelen met dat wat je hart op dat moment beroerd. Als dat heel precies, telkens weer de ruimte mag krijgen. Heb je zorg voor de wond die het verlies in jou geslagen heeft.

Als moed en vertrouwen onbereikbaar blijken, wat is dan nodig? Je terugtrekken, het verlies zijn beloop laten, boosheid voorbij laten komen, vakantie nemen van de zwaarte door iets te ondernemen wat je leuk vind?

Door heel precies te luisteren naar jezelf, naar wat jij nodig hebt, hervind je langzamerhand steeds meer en weer jezelf. Op een andere manier, nabij en intiem bij dat wat er is. Het vertrouwen in jezelf zal toenemen. Want er is iets in jou waar jij op vertrouwen kan wat los staat van het verlies.

“Door het donker kan men leren, het licht weer te waarderen”.

Rouwen is een miskend proces geworden in onze samenleving: vroeger waren er rouwrituelen om verdriet zichtbaar te maken. Ze hielpen mensen om stil te staan, maar ook dat verdriet een tijd duurt, dat is iets wat men nu niet meer beseft.

Deze rituelen hadden ook een sociale functie. Onwetendheid over het rouwproces maakt dat mensen zelf niet weten wat hun overkomt in zo’n proces, maar ook voor omstanders dat ze niet weten hoe ermee om te gaan.

We bereiden ons wel goed voor op een reis, maar vaak niet op een verliesproces.

De dood is echter onvermijdelijk, we krijgen er allemaal mee te maken. Maar denk ook eens aan verlies van een baan, kinderwens, verwachtingen die niet uitkomen; we vragen ons dan vaak af, is het normaal dat ik zo lang verdrietig ben? Mij niet kan concentreren? Of zal ik ooit nog kunnen genieten?

Kennis over rouwen geeft zicht op de achterliggende processen en daardoor begrijp je je eigen rouwproces beter. Dit maakt het makkelijker om te accepteren waar je doorheen gaat als je in een rouwproces zit.

Rouwen is de laatste daad van liefde die we kunnen geven wanneer we een dierbare hebben verloren. Als relatietherapeut geef ik graag een aantal tips voor als jouw partner/ouder/kind/broer/zus een dierbare heeft verloren.

• Ben in de buurt van degene die rouwt
• Laat hem of haar weten dat je er voor diegene bent
• Wees samen stil
• Zeg nooit dat degene lang rouwt en dat het tijd is om eroverheen te komen
• Ben bereid om te luisteren zonder advies te geven
• Herinner de persoon die rouwt eraan dat je aan hem/haar denkt
• Accepteer de persoon die rouwt. Hij of zij heeft misschien weinig zin in leuke dingen ondernemen/feestjes vieren en op vakantie te gaan
• En vooral; heb geduld. Rouwen kent geen tijd.

Rouwreacties kunnen toenemen na een bepaalde tijd. Dat komt bij veel mensen voor.

 

Vaak ben je in de periode direct na het overlijden vooral bezig met overleven en dringt het gemis pas echt door als het leven weer verdergaat. Het is goed om de tijd te nemen om het verlies te verwerken. Praten over je verlies met mensen om je heen of met lotgenoten kan helpen.

Na een verlies heb je een keuze: je kunt je arm voelen door alles wat je nu moet missen of je kan je rijk voelen door alles wat je hebt gekregen.

Helen betekent steeds vaker kiezen voor de laatste mogelijkheid.
Dat gaat met vallen en opstaan. Waarin heeft jouw dierbare jouw leven verrijkt?

We hebben geleerd om o.a. te spelen, te eten, lopen, sporten en ons sociaal te gedragen. Maar wat we niet leren is om te rouwen.

De wereld gaat door, maar de jouwe staat stil. Je voelt je geamputeerd, schuldig, in de war of zwak.
Er geen natuurlijker proces dan rouw. Leer rouwen, leer mens zijn.

Blijf bewegen en ga de natuur in.

Veel mensen die rouwen om een dierbare hebben de neiging om "stil te vallen", op de bank te blijven zitten en binnen te blijven.

En aan de ene kant is het ook belangrijk om tijd te nemen voor je gevoelens van leegte en verdriet. Maar daarnaast is het óók belangrijk om letterlijk in beweging te komen en naar buiten te gaan. Natuur werkt op de meeste mensen troostend en heilzaam.

 

Dus: dwing jezelf om toch, ondanks dat je geen zin hebt, geen energie, de zin er ook niet van ziet tóch in beweging te komen en naar buiten te gaan. Neem je voor om elke dag minstens een half uurtje te wandelen.

Voor rouwverwerking bestaat geen tijd. Vaak, als de zeswekendienst achter de rug is, lijkt het tijd voor een " normaal" leven. Kan het zo maar zijn dat je het verdriet opbergt, het hoort niet om nu nog verdrietig te zijn.

 

Niemand vraagt meer of informeert meer. Terwijl ondertussen de pijn in alle hevigheid juist dan gevoeld kan worden.

 

Laat je steunen, vraag om die arm of juist om de stilte. Leg jezelf geen limiet op, besef dat de mens die je verloren bent nu op een andere manier voor altijd bij je is.

Maak je niet ongerust als je ineens erg vergeetachtig bent, je moeilijk kunt concentreren en je erg moe voelt. Het zijn alle drie verschijnselen die onontkoombaar zijn. Bij verdriet en rouw om de dood van iemand die je lief is, zijn deze drie er altijd.

Vaak maar niet altijd hoort slecht slapen er ook nog bij. Als je hele nachten geen oog dicht doet, ga dan naar je huisarts en vraag voor twee weken een oxazepam-recept. Beslist niet langer! De werkzaamheid van het middel wordt bij langer gebruik steeds minder en je lichaam raakt er makkelijk aan verslaafd.

Begin er helemaal niet aan als je toch nog wel enkele uren slaap krijgt, ook al maak je te korte nachten. Zonder slaapmiddel is de kwaliteit van je slaapuren altijd beter.

Schrijf een brief naar degene die je zo mist, waarin je jouw gevoelens verwoord, hetgeen je graag wilt delen of had willen delen. Neem er de tijd voor om dit zorgvuldig te doen.

Als je geconfronteerd wordt met rouw ga je anders tegen het leven aankijken. Tijd, aandacht, en vooral het vermogen om even stil te staan bij een mooie ervaring en dit echt te ervaren, zijn de belangrijkste voorwaarden om te kunnen genieten van kleine, simpele dingen.

Vertel je verhaal meerdere keren en vraag de luisteraar "alleen maar" te luisteren naar je beleving zonder een oplossing aan te reiken. Zo kun je bij je ervaring blijven en kunnen dingen op hun plaats vallen.

Iedereen rouwt op zijn eigen wijze

Vaak denken wij dat omgaan met rouw en verlies altijd op een zelfde wijze hoort te gebeuren. Je moet er vooral veel over praten en je uiten.

Niet iedereen zit zo in elkaar. Er zijn mensen die moeilijk praten en hun geslotenheid betekent niet perse dat ze wegstoppen.

Je hebt twee verschillende manieren: de intuïtieve wijze, deze vorm is maatschappelijk het best herkend en aanvaard.Hierbij zoekt de rouwend steun en praat over zijn gevoelens.

En de instrumentele steun: Hierbij wordt verdriet eerder "veruitwendigt" in actie dan in huilen en hulp zoeken. De strategie is activiteit en het kanaliseren van je energie.

Een prachtig hulpboek is "helpen bij verlies en verdriet" van Manu Keirse.

Sterkte

Het verlies is er en de ander is er niet meer, dat is blijvend. Je hoeft de pijn niet te koesteren, opdat de ander blijft bestaan in je herinnering. Wat wel kan, is pijn en verlies verwerken. Als je je hart weet te openen, dan is de ander daar. Deze band kan je met liefde blijven koesteren.

Zoek zorgzame mensen. Zoek familieleden en vrienden die je gevoelens van verlies kunnen begrijpen. Doe mee in ondersteunende groepen met anderen die soortgelijke verliezen ervaren.

Uit je gevoelens. Vertel anderen hoe je je voelt. Het helpt u om door het rouwproces te komen.

Denk aan je gezondheid. Houd regelmatig contact met uw huisarts en zorg ervoor dat u lekker eet en voldoende rust krijgt. Wees bewust van het gevaar dat u afhankelijk kunt worden van medicijnen of alcohol om uw verdriet te behandelen.

Aanvaard dat het leven voor het leven is. Het duurt moeite om opnieuw in het heden te leven en niet in het verleden te wonen.

Uitstel van belangrijke levensveranderingen. Probeer te stoppen met het maken van belangrijke wijzigingen, zoals verhuizen, hertrouwen, banen veranderen of een ander kind hebben. Je zou jezelf verliezen om je voor je verlies aan te passen.

Wees geduldig . Het kan maanden of zelfs jaren duren om een ​​belangrijk verlies te absorberen en uw gewijzigde leven te accepteren.

Zoek hulp wanneer nodig. Als het verdriet teveel lijkt om te dragen, zoek je professionele hulp om door je verdriet heen te helpen. Het is een teken van kracht, geen zwakte, om hulp te zoeken.

Mij heeft EMDR goed geholpen. Ik had last van beelden van het ziekenhuis waarin mijn moeder lag toen ze terminaal was. Die hele periode voelt voor mij nu rustiger en ik ben een stuk minder emotioneel.

In het verleden overheerste bij veel therapeuten de gedachte dat je door rouw heen moest om iets af te kunnen sluiten. Afsluiten kan ook betekenen dat je iets of iemand los moet laten die je niet wil loslaten.

Rouwen kan ook betekenen dat je altijd een beetje blijft rouwen om hetgeen je verloren hebt, je dit niet perse af hoeft te sluiten.

Voel vooral zelf aan wat bij jou past. Wat voor iemand anders van toepassing is hoeft niet perse voor jou te gelden.

Erken je gevoelens probeer ze niet weg te stoppen.

De zoon die tot zijn 29e thuis heeft gewoond heeft nooit durven rouwen om het verlies van, eerst zeer plots vader en 10 jaar later, eveneens zeer plots, moeder. Nu is hij zelf vader en nooit meer naar de begraafplaats geweest. Bang voor de confrontatie.

 

Inmiddels zijn er relatieproblemen ontstaan en is de afstand tussen hem en moeder en kind enorm. De trouw aan moeder is zo groot dat zoon haar patroon van " nergens over praten" heeft overgenomen en weinig tot niets met zijn vrouw deelt. Hij is een binnenvetter zegt zij en voelt zich buitengesloten en alleen met haar zoon.

 

De oplossing bleek te liggen in het samen aangaan van een bezoek aan de begraafplaats. Daar kon samen gerouwd worden en vond zijn verdriet een weg naar buiten. Langzaamaan kan er nu gebouwd worden aan herstel van de relatie.

Vermoeidheid bij rouw

Wanneer je te maken krijgt met verlies van een dierbare, dan kan het zijn dat je je heel moe voelt. Misschien slaap je s nachts best aardig en heb je het overdag niet eens extreem druk. Toch voel jij je moe.

Wanneer je moe bent dan kosten de gewone dingen meer energie en lijkt het verdriet ook nog een zwaarder te wegen. Het advies dat je vaak krijgt is rust maar lekker uit. Dat is inderdaad een logisch advies.

Vaak vergeten mensen alleen dat de vermoeidheid door rouw een geestelijke vermoeidheid is. De lichamelijke rust helpt dan juist minder.

Bij vermoeidheid door rouw is het juist de belangrijk om je hoofd leeg te maken en te zorgen voor ontspanning als je rust neemt. Praat met iemand over je gevoelens of schrijf ze van je af. Doe iets wat bij jou past zodat je geest lichter wordt.

Vingerafdruk van verdriet van Manu Keirse.

Een waardevol boekje met woorden van bemoediging voor iedereen die met verlies wordt geconfronteerd.

Rouwen is hard werken

Het verlies van een dierbare vormt ons enorm. Het gaat niet over, rouw kent geen afgebakende tijd en is zeker niet te sturen.

Acceptatie en leren hoe anders ons leven is zonder onze geliefde heeft tijd nodig.
Het gemis wordt een deel van wie we zijn, een deel van onze identiteit. Dat mogen we omarmen en eigenaarschap in nemen. Rouw kent geen tijd.

Wist je dat het mogelijk is om als meerling geboren te worden, maar toch alleen op te groeien? Ben jij bewust of onbewust een alleen-geboren meerling (AGM) misschien? Dan ben je een kind dat als een deel van een meerlingzwangerschap begon, maar om welke reden dan ook alleen is geboren. Dit kan gebeuren door het overlijden van je tweelingbroer of -zus tijdens de zwangerschap, of door het vroeggeboorte van de andere baby('s).

Hoe vaak komt dit voor? Onderzoek toont aan dat ongeveer 1 op de 8 tot 1 op de 10 zwangerschappen begint als een tweeling- of meerlingzwangerschap, maar dat ongeveer 25% tot 50% van deze zwangerschappen resulteren in een alleen-geboren kind. Dit betekent dat er in de praktijk veel mensen zijn die alleen-geboren tweelingen of meerlingen zijn, zonder dat ze zich hiervan bewust zijn. Het komt ook voor dat de moeder wel weet dat er een tweeling of meerling was, maar dat het kind of de kinderen hier niet van op de hoogte zijn.


Wat zijn dan de symptomen of klachten waar AGM's in hun volwassen leven tegenaan kunnen lopen? Hieronder vind je een opsomming:

1. Gevoelens van verlies en eenzaamheid: het gevoel hebben dat er iets ontbreekt in hun leven en dat ze iets belangrijks zijn kwijtgeraakt.

2. Identiteitsvraagstukken en moeite om hun plaats in de wereld te vinden: omdat ze zich anders voelen dan anderen en moeite hebben om te begrijpen waarom ze zich zo voelen.

3. Problemen met intimiteit en relaties: omdat ze vaak moeite hebben om zich te verbinden met anderen en zich kwetsbaar op te stellen.

4. Angst en depressie: omdat ze het gevoel hebben dat ze iets belangrijks missen in hun leven en zich niet begrepen voelen door anderen.

5. Schuldgevoelens over het overleven terwijl hun broer(s) of zus(sen) dat niet deden: omdat ze zich afvragen waarom zij wel hebben overleefd en hun broer(s) of zus(sen) niet. En dus gaan leven voor meerdere personen óf juist leven met de rem erop vanuit dat schuldgevoel.

6. Onverklaarbare angsten en fobieën: omdat ze zich niet bewust zijn van de oorzaak van hun gevoelens en emoties. Doodsangst hoort hier ook bij.

7. Gevoeligheid voor afwijzing en verlatingsangst: omdat ze zich niet volledig verbonden voelen met anderen en bang zijn om verlaten te worden.

8. Perfectionisme en controle behoeftigheid: omdat ze zich willen beschermen tegen gevoelens van verlies en falen.

9. Moeite met het aangaan van vertrouwensrelaties: omdat ze zich niet volledig kunnen openstellen en vertrouwen.

10. Gevoelens van onvolledigheid en een gebrek aan verbinding met anderen: omdat ze het gevoel hebben dat er iets ontbreekt in hun leven en zich niet volledig verbonden voelen met anderen.



Hier zijn enkele tips om je te helpen bij de rouwverwerking:

1. Geef jezelf toestemming om te rouwen en je emoties te uiten. Sta stil bij je verlies en bij welke effecten dit heeft op je huidige leven.

2. Zoek steun bij anderen die hetzelfde meemaken als jij. Online communities en ondersteuningsgroepen kunnen een goede plek zijn om contact te leggen met anderen.

3. Werk samen met een (energetisch) therapeut om te helpen bij het verwerken van verlies en het omgaan met andere emotionele problemen en levensthema's die horen bij dit AGM stuk.

4. Maak een ritueel of gedenkteken ter ere van je tweelinghelft(en) en gebruik dit als een manier om hun aanwezigheid in je leven te erkennen en te herinneren.

5. Schrijf in een dagboek of praat met een vertrouwde vriend of familielid over je gevoelens en emoties. Schrijven en delen in contact met een ander helpt om je gevoelens en ervaringen te verwerken.

6. Probeer deel te nemen aan groepsactiviteiten en evenementen om nieuwe vriendschappen te sluiten en sociale verbindingen op te bouwen.

7. Zoek manieren om jezelf te uiten en je creativiteit weer te laten stromen

8. Focus op je eigen welzijn en neem de tijd voor zelfzorg.

9. Verbind je met je broer(s) of zus(sen) op spirituele wijze, bijvoorbeeld door middel van meditatie of gebed.

10. Praat over je ervaringen met je naaste familie en vrienden, zodat ze je kunnen steunen. Wees geduldig met jezelf en geef jezelf de tijd om te helen en verder te gaan.

Heb jij te maken met verdriet omdat er iemand overleden is? Deze passage uit de brief van Manu Keirse aan mensen in verdriet (psychologiemagazine oktober 2020) vind ik erg mooi, en heeft al een aantal van mijn cliënten geholpen:

“Verdriet is de keerzijde van liefde. Weet dat je de ander niet los hoeft te laten, maar anders moet leren vasthouden; in je herinneringen. Wie sterft, verhuist van de buitenwereld naar het hart.”

Het proces van afscheid nemen kent 3 fasen:

Fase 1 De pijnlijke werkelijkheid aanvaarden
Fase 2 Afscheid nemen
Fase 3 Rouwen

Omdat het verlies vaak te groot, gebeurd het dat je weg schiet , je bent er niet meer bewust bij wat je voelt. Je gewaarzijn schiet uit je lichaam weg, daardoor kun je het gevoel niet meer in je lichaam waarnemen.

Dit wegschieten kun je je voorstellen als een spaceshuttle, die met een raket weggeschoten wordt. Deze raket komt langs verschillende station.

Op deze stations zijn bepaalde emoties te vinden.
Je kunt stations passeren zonder ze op te merken, je kunt op stations blijven hangen- in bepaalde emoties blijven steken- en je kunt heen en weer schieten tussen de verschillende stations.

Het afscheid nemen is een proces wat niet statisch verloopt. Belangrijk is dat je er aandacht voor hebt. En de werkelijkheid leert te verwerken.

Verwerken van de werkelijkheid
Er zijn 2 werkelijkheden:
De buiten werkelijkheid bestaat uit het feit dat er iemand is overleden, of iemand of jezelf een ongeneeslijke ziekte blijkt te hebben, enz. kortom dat je iets pijnlijks is gebeurd of te gebeuren staat.

De binnenwerkelijkheid bestaat uit het feit dat je pijn hebt.

Wat er in de buitenwerkelijkheid gebeurt, doet jou pijn en die pijn is in je binnenwereld- je hart- te voelen. Het gaat erom dat je de buitenwereld als realiteit aanvaart en dat je de binnenwerkelijkheid aanvaardt. D.w.z. de pijn durven voelen.

Als jij op dit moment in een fase van afscheid nemen zit en het lijkt je alleen niet te lukken, schroom dan niet om hulp te zoeken. Blijf er niet alleen mee worstelen, ik wil graag naast je staan.

Je baan verliezen, je toekomstdroom verliezen, je gezondheid verliezen, een dierbare verliezen.....

Je moet het "verwerken" wordt er dan gezegd. Mijn idee, is dat je het niet zozeer moet "verwerken". Want dat doe je met afval..... dan is dat er ineens niet meer.....

Maar jij moet verder met je leven waarin het nooit meer hetzelfde wordt als vóór het verlies. Dus in plaats van "verwerken" zou ik het woord "verweven" liever gebruiken.

Je gaat het verlies verweven in je huidige leven. Je integreert het als het ware in de huidige situatie. Je gaat een manier vinden om het verlies af en toe voorbij te laten komen, om vervolgens juist weer in de herstelkant te zitten.

Dat betekent dat af en toe een traan wordt afgewisseld met afleiding / leuke dingen doen. Dan hou je het vol en kun je weer door.

Ik gun je dat je zorgt dat deze afwisseling er bij jou ook is. Beide kanten heb je namelijk nodig om een stap voorwaarts te maken. Veel succes!

In de eerste periode is het besef en het verdriet er misschien nog niet. Blijf niet maandenlang ‘gewoon doorgaan’. Na de eerste roes met alle regelzaken, komt de tijd van stil staan bij je gevoelens. Dat kan door erover te praten met bekenden.

Het kan ook door te luisteren naar jezelf en ervaren wat het voor je betekent.

Een speciaal opschrijfboek of schrift om zo vaak als je wilt je gevoelens en gedachten in te schrijven, is van grote waarde.

Al schrijvend breng je helemaal op jouw manier naar buiten wat er vanbinnen in je omgaat. Op de pc kan dat in principe ook, maar dan ervaar je het minder als een tastbaar document.

Karin Kuiper heeft haar man (en schrijver) Karel Glastra van Loon verloren.
Zij heeft een boek geschreven over haar 1001 dagen van rouw.

Het heet: Je mag mij altijd bellen

Een heel mooi boekje, waarin zij vertelt over haar verdriet en ook over de verschillende reacties van mensen op haar verdriet. Wat haar hielp en niet hielp.

Een aanrader!

Rouw is de achterkant van de liefde. Je rouwt omdat je iemand lief hebt gehad. Door het gemis vast te pakken dat vaak heel rauw is, kan er ruimte ontstaan voor iets nieuws.

 

Soms lukt dit je niet alleen en dan is het goed daarvoor hulp te vragen. Soms raakt verlies ook aan oud verlies dat nog geen plek heeft gekregen. Dan voelt het als heel veel. Als therapeut werk ik graag met wandelingen in de natuur. Dit kan heel troostend zijn en ruimte geven.

Het is belangrijk om uw gevoelens serieus te nemen. U hoeft zich niet te schamen voor uw gedachten of gevoel.
Geef uzelf ook genoeg tijd. De een heeft meer tijd nodig dan de ander. Herinneringen kunnen u helpen bij de verwerking van uw verlies, zoals foto's of door herinneringen op te schrijven.

Blijf goed voor uzelf zorgen:

• Ga op normale tijden naar bed.
• Sta op tijd op en kleed u aan.
• Eet drie keer per dag op vaste tijden.
• Drink liever geen alcohol en gebruik geen drugs. 
• Blijf als het kan gewoon werken. 
• Zorg voor ontspanning door dingen te doen die u prettig vindt. 

 

Voor veel mensen helpt het om te praten met iemand die ze vertrouwen, over wat u denkt en voelt. Ook als u er eigenlijk geen zin in heeft. Of als u het gevoel heeft dat anderen dat helemaal niet willen. Vaak geeft het toch een prettig gevoel en voelt u zich minder alleen. De warmte van goede vrienden en familie kan u het beste helpen bij de verwerking.

De klachten bij een burn-out en de klachten bij rouw lijken erg op elkaar, zowel lichamelijk als psychisch. De oorzaak is echter anders en dus verlangt het ook een andere behandeling.
Is bij jou sprake van vermoeidheidsklachten, concentratieproblemen, verdriet of boosheid? Ga voor jezelf eens na of er een ingrijpend verlies aan ten grondslag ligt.

Rouw is zoeken naar een nieuwe identiteit. Rouwen doet je over en door de emotiedalen en dalen van je geamputeerde leven heen, hervinden wie je bent. (Bron: Riet Fiddelaers)

Opdracht brief aan jezelf
Schrijf in deze moeilijk periode ook eens een brief aan jezelf. Deze brief is bedoeld om je te herinneren aan alles waar je steun en kracht uit kunt halen voor de momenten dat je een steun in de rug kunt gebruiken. Beschrijf in deze brief aan jezelf in ieder geval de volgende punten: Alle activiteiten waar je plezier in hebt. Alle steunende mensen uit je omgeving die je kunt bellen. Je positieve karaktereigenschappen op een rij. (Geloofs) overtuigingen die je sterk maken. Goede adviezen die je wel eens hebt gekregen en andere belangrijke dingen die je niet wilt vergeten. Een lijst met handvaten en technieken die je bruikbaar vindt voor de moeilijke momenten. Misschien zijn er nog meer dingen te bedenken die je aan jezelf zou willen schrijven om jezelf een ‘hart onder de riem te steken’, zet deze dan ook in je brief.

Een week in bed liggen of de deur niet uitkomen. Dat is heel normaal in de eerste periode van rouw. Gun jezelf die tijd ook. Dwing jezelf na een tijdje om weer iets te gaan doen. Eerst met tegenzin ongetwijfeld. Maar op den duur zal dat veranderen.

Je moet niks. Niet van jezelf. En niet van anderen. Doe vooral wat je hart je ingeeft en waar je je goed bij voelt.

Zorg goed voor jezelf. Doe die dingen die voor jou goed voelen. Forceer jezelf niet, ook al denk je mogelijk dat anderen dat van je verwachten.

Voel je in gezelschap niet verplicht je vrolijker voor te doen dan je bent. En sta jezelf ook toe eerder weg te gaan als het allemaal teveel voor je is.

Vraag hulp aan je omgeving en accepteer hulp als die je wordt aangeboden.

Sluit je niet af. Het is nu echt niet de juiste tijd om te laten zien hoe sterk en onafhankelijk je kunt zijn.

Hoe help je iemand in je omgeving die rouwt?

Vaak weten mensen niet goed hoe ze rouwende mensen in hun omgeving kunnen steunen. Dat zorgt er nog wel eens voor dat er onbedoeld kwetsende opmerkingen worden gemaakt of dat de rouwende zich in de steek gelaten voelt doordat vrienden ineens minder van zich laten horen.

Terwijl het meest belangrijke eruit bestaat in het alleen maar aanwezig zijn voor de ander. Geef aan dat hij/zij bij jou mag huilen, schreeuwen, schelden of gewoon stil wil zijn. Of vertel welke herinnering jij hebt aan degene of datgene waarover men rouwt. En weet je niet goed wat je moet zeggen, zeg dat dan.

Een luisterend oor en een warme blik kan ook enorm troostend zijn. Of biedt aan dat je desnoods behulpzaam wilt zijn met het regelen van praktische zaken, zoals het regelen van afspraken of het eten koken.

Laat je niet opjagen door je omgeving die mogelijk tegen je zegt dat het nu wel tijd wordt dat je de draad weer gaat oppakken. Dat het niet gezond is zo lang te treuren. Of dat je wel weer aan het werk moet omdat dat beter voor je is.

Blijf op jezelf afstemmen, rouw kent haar eigen tempo, heeft een eigen ritme. Rouw wandelt de rest van je leven met je mee. Het verlies staat op jouw tijdlijn en jij bepaalt hoe je dit wil dragen.

Rouwen is langzaam beseffen dat door een betekenisvol verlies je leven ingrijpend is veranderd. Rouwen is de bewustwording dat een bepaalde verandering onomkeerbaar hoort bij jouw leven en bij jouw levensgeschiedenis. ( Uit: Leren leven met verliezen,Marieke de Bruijn)

Er is geen goed of fout in de rouw. Jij rouwt zoals jij rouwt.

Wel is het belangrijk te onderzoeken of jouw manier van rouwen je helpt of niet helpt. Je kan stil staan bij hoe je reageert op het verlies, hoe je omgaat met je gevoelens en gedachten, hoe je zorgt voor jezelf en of je je door je omgeving gesteund voelt of niet. En wat je daarin kunt en wilt veranderen.

Verlies overkomt je, rouwverwerken doe je.

Het overlijden van je kind is als ouder een van de meest ingrijpende gebeurtenissen die er in je leven kunnen voorkomen. Het is zo heftig, dat ook de omgeving vaak niet weet hoe ermee om te gaan. Dit kan het verdriet nog vergroten.

Op wereldlichtjesdag, elke tweede zondag in december, steken mensen kaarsjes aan ter nagedachtenis aan overleden kinderen. Op die manier proberen we als omgeving troost te bieden en aandacht te hebben voor het grote verlies.

Benoem, bespreek, geef aandacht aan en zoek naar (afscheids)rituelen van een diffuus verlies.

Diffuus verlies 
Diffuus verlies is altijd aanwezig. Je kan het niet zien. Het is er wel maar ook weer niet. Het zijn verliezen die geen erkenning krijgen. De ander is weg maar ook weer niet. Het moet geheim gehouden worden (dit heeft niemand gezegd maar je weet dat je het er niet over mag hebben). Er is (on)schuld, spijt, eenzaamheid en schaamte. Je kunt het zelf nauwelijks benoemen dus je hebt het er maar niet over. Het holt de veerkracht letterlijk en figuurlijk uit. Dit verlies geeft onzekerheid en het levert vaak tegenstrijdige gevoelens op.

Voorbeelden van diffuus verlies zijn: Het verliezen van de de communicatie met je kind. Een ouder met CVA/dementie. Schaduw weduwe (als een geheime relatie sterft). Psychische ziekten. Als je kind met je breekt of je ouder(s) met je breken. Ongewenste kinderloosheid.... etc.

'Levend Verlies'

‘Levend Verlies’ is de term die Manu Kierse heeft geïntroduceerd om levenslange rouw aan te duiden, die men ervaart wanneer iemand of een naaste, getroffen wordt door een chronische ziekte of beperking. Het gaat over verdriet dat altijd kan oplaaien, verwacht of onverwacht en dat soms verergert door de jaren heen.

Wat heel ondersteunend kan zijn als je moet leven met 'een levens verlies' is om wat je meemaakt te erkennen en te benoemen als verlies, zodat je de betekenis die het heeft herkent. Informatie helpt om te normaliseren wat vaak als abnormaal wordt beschouwd (Harris, 2011)

Rouw op een creatieve manier:

Pak een vel papier en bijvoorbeeld kleurpotloden en ga met je gedachten naar de persoon die je verloren hebt. Welk symbool komt er in je gedachten op als je aan deze persoon denkt?

Teken dit en laat zo ook alle belangrijke fijne en moeilijke momenten in je gedachten opkomen en teken deze symbolisch uit. Je kunt daarbij ook symbolisch gebruik maken van kleuren, vormen, contrasten etc.

Laat deze tekening een proces zijn, waar je een poos aan werkt, weer weglegt, en weer mee verder gaat. Totdat je het gevoel hebt dat de tekening af is.

En dan kun je deze een bijzondere plaats geven in je huis en zo nu en dan weer eens tot je nemen, als je verdriet zich weer aandient. Uiteraard kun je dit ook doen met verf, klei, hout etc.

Vaak is het moeilijk om met belangstellende vragen om te gaan als je in openbare gelegenheden zoals de supermarkt bekenden tegenkomt. Dat is geen plek voor een goed gesprek en je bent mogelijk ook bang je tranen niet in te kunnen houden.

Bedenk van tevoren een standaardantwoord waarmee het gesprek beperkt blijft. Iets als “Dank je voor je belangstelling. Het is natuurlijk nog moeilijk, maar ik wil er hier liever niet over praten.” Iedereen heeft daar begrip voor.

Vind je eigen manier om iets te doen uit naam van degene die je verloren hebt. Zet in liefdevolle herinnering voort waar deze voor stond. Je zult merken dat alleen al het nadenken over een concrete invulling hiervan je goed doet.

Denk bijvoorbeeld aan een donatie voor een passend doel. Of probeer nu zelf die dingen over te nemen waarmee degene die je verloren hebt iets wist te betekenen. En met het planten van een of meer bomen breng je daadwerkelijke groei. Ook als het om jonge kinderen gaat, is er altijd iets in hun naam te bedenken en te doen.

Weet dat je je tranen niet altijd hoeft te bedwingen al te met anderen bent. Veel mensen hebben de neiging zich groot te houden voor hun omgeving.

Toch is er niks mis mee als je af en toe huilt in gezelschap. De mensen om je heen zullen het opvatten als een blijk van vertrouwen. Gevoelens delen geeft werkelijke intimiteit en op daar heeft iedereen behoefte aan.

Rouwen doe je niet alleen als er dierbare is overleden. Rouwen gebeurt ook bij minder heftige gebeurtenissen maar die wel degelijk impact op iemands leven kunnen hebben. Die een soort van overgang naar een andere fase inhouden.

Zoals bijvoorbeeld bij een verhuizing. Het kan dan voorkomen dat je je een tijdje wat droevig voelt en terug verlangt naar die plek. Dit kan zelfs het wennen aan de nieuwe plek in de weg staan!

Het is daarom belangrijk om ook bij zoiets als een verhuizing bewust en met volle aandacht afscheid te nemen van de buurt, de mensen maar óók van het huis. Loop nog eens door alle vertrekken en haal herinneringen op die belangrijk voor je zijn geworden. En bedank het voor de fijne tijd die je er hebt doorgebracht.

Zo vertel je je brein als het ware dat er een einde is gekomen aan deze periode en dat het mag openstaan voor iets nieuws.