Tips bij rouwverwerking

Wees als een dier. Lik je wonden. Onderzoek op welke manier jij dat het beste kan doen. Slapen, huilen, in de natuur zijn, gezelschap opzoeken, creatief bezig zijn, schreeuwen. Volg je eigen weg.

Wat is jouw weg?

Als we pijn ervaren, hebben we soms de neiging om ervan weg te gaan. Niet teveel aan denken, je adem inhouden, je spieren spannen, je met je hele verstand verzetten. Nee, ik wil dit niet!

Zo maak je de pijn erger. Ga met al je aandacht naar de pijn. Voelen is helen.

Er zijn geneesmiddelen die helpen bij rouw:
Tijd, moed, liefde, zachtheid, tederheid, schoonheid, creativiteit, voelen, geruststelling, troost, humor, expressie, zijn er een paar.

Welke ga jij gebruiken en hoe?

Elke mens heeft zijn eigen manier in het omgaan met een verlies ervaring. De een trekt zich stilletjes in terug in zichzelf, de ander heeft het nodig om er voortdurend over te praten.

Weer een ander probeert vooral door te gaan en niet bij de pakken neer te gaan zitten. Het kan zijn dat je een muurtje optrekt om te voorkomen nog ooit zoveel pijn te ervaren.

Overlevingsstrategieën hebben als doel ons te helpen, immers je wordt zo beschermd voor nog meer pijn. Soms kunnen deze strategieën ons ook gaan belemmeringen.

Bewust zijn van je eigen manier kan al een belangrijke stap zijn naar het vinden van een evenwichtige manier om te leren omgaan met pijn en verdriet. Soms kan het passend zijn om te verstillen op een ander moment is kan het meer ondersteunend zijn om te praten om zo troost en steun te vinden bij een ander.

In mijn omgeving ben ik omringt door mensen die kaarsjes branden. Sommigen met een katholieke achtergrond, anderen met een boeddhistische achtergrond.

Beiden hebben een eigen soort altaartje hiervoor. Ik heb dat jaren lang gade geslagen. En aangenomen als iets wat mensen doen.

Sinds ik een aantal moeilijke verliezen te verdragen heb gehad, begrijp ik het ritueel zelf beter. In zware tijden, wanneer niets lijkt te helpen, wanneer niets er toe lijkt te doen, geeft het mij iets te doen.

Het geeft hoop in tijden dat er geen hoop is. En het is een manier om anderen te steunen geworden. Ik heb gemerkt dat voor mij een kaarsje aansteken werkt.

Bij rouw kunnen herinneringen aan je geliefde persoon helpen. Hou bestaande rituelen in stand of creëer nieuwe. Bijvoorbeeld door samen met andere je geliefde op zijn verjaardag te herdenken of een andere speciale dag iets te doen waar jullie samen van hielden.

Daarnaast kan je een foto in huis te plaatsen of een kaars ter nagedachtenis aan te steken. Dit kleine ritueel kan je samen of alleen doen en helpt je bewust even stil te staan bij je geliefde.

Niet alleen delen helpt bij rouw, ook het schrijven kan ondersteunend werken tijdens je rouwproces. Bovendien lucht het op.

Geef rouw de ruimte.

Rouw verloopt in principe volgens een persoonlijk en natuurlijk proces. Rouw lijkt een proces dat, indien het onverstoord verloopt, tot een stabiel herstel leidt.

Daarbij kun je je afvragen hoe je dit herstel zoveel mogelijk de ruimte kan geven en het natuurlijk herstel kan bevorderen. Hoe meer dit proces belemmerd of tegengewerkt wordt hoe langer en vaak ook pijnlijker het proces wordt. Denk aan uitgestelde rouw of verdringing dat later haast onvermijdelijk leidt tot fikse klachten.

Zaken die je in ogenschouw kan nemen:

1) De stabiliteit in overige leefdomeinen, zoals werken, wonen, huishouden.
Door rouw en verlies vindt er vaak ook verstoring plaats op andere domeinen dan het sociale domein.

 

Door stabiliteit te ervaren op de overige domeinen kan er meer aandacht uitgaan naar het rouwproces. Daarnaast voelen mensen zich in algemene zin vaak 'sterker' en veerkrachtiger en kunnen ze meer aan op het moment dat de leefdomeinen in zekere stabiliteit zijn.

2) Bij het verlies van een dierbaar persoon ontstaat stress. Stress door de praktische zaken van alles dat er geregeld moet worden en er verandert. Maar ook stress door de intense gevoelens die bij rouw komen kijken.

Wij kunnen als mens maar zoveel stress tegelijk aan. Als de stress teveel oploopt schakelen we over op de 'overlevingsmodus', zoals vechten, vluchten, bevriezen of aanpassen. Op dat moment wordt rouw belemmerd omdat het natuurlijk herstel (tbv het overleven) wordt 'gepauzeerd'.

Pas als de stress weer daalt is rouw mogelijk. Om na te gaan of je teveel stress ervaart kun je onder andere onderzoeken hoeveel keuzemogelijkheden en -vrijheid je ervaart in je gedrag/handelen.

3) Neem jezelf serieus. Ga ervan uit dat alle gedachten, gevoelens en gedragingen in essentie willen bijdragen aan het rouwproces, ook al zie of voel je dat niet direct zo. Door ze allen serieus te nemen en aandacht te geven kun je ze inzetten in het proces of tenminste uiten zodat je ze kunt loslaten.

Ook al is het vaak goed bedoeld, over het algemeen komen rouwenden tegen dat hun omgeving niks van hun verdriet begrijpt. Vaak vindt die omgeving dat je na een paar maanden er maar "overheen" moet zijn, en weer "je eigen leven" moet gaan leiden. Ze snappen er niks van dat rouw heel "rauw" kan zijn, en soms zelfs wel jaren kan duren.

Mensen die óók een dierbare hebben verloren begrijpen je vaak al na één zin, weten beter wat je voelt en meemaakt, en dat een opmerking als "je moet gewoon doorgaan met je leven" heel pijnlijk kan zijn.
Kijk of er in je woonplaats een rouwgroep is.

Besef dat je altijd verbonden blijft in liefde niet in verdriet. Het verdriet zal slijten. De liefde tussen jou en degene die overleden is, is nooit weg.
Neem eens de tijd om foto’s te kijken, haal herinneringen op, lach en huil. Daarna, is de ervaring, zal je je opgeruimder voelen.

Levend verlies.

Levend Verlies is een om de levenslange rouw aan te duiden. Rouw die je ervaart wanneer jijzelf of een naaste, getroffen worden door een chronische ziekte of beperking. Het gaat over het verdriet dat altijd kan oplaaien, verwacht of onverwacht en dat soms verergert door de jaren heen. Ook wel chronische rouw genoemd, het is verdriet om een verlies wat nooit eindigt.

Bij levend verlies gaat het om rouwgevoelens die ontstaan wanneer je afscheid neemt van verwachtingen. Bijvoorbeeld de verwachting dat het leven anders had kunnen lopen wanneer je zoon of dochter geen beperking zou hebben. Daarnaast is er de erkenning dat het beeld van de toekomst noodgedwongen is veranderd. Dat is niet eenmalig, maar komt steeds weer terug, in elke levensfase. Dat maakt het proces van levend verlies zwaar en intensief.

Mijn tip: maak je verdriet bespreekbaar en betrek je gezin/omgeving bij dit gesprek. Laat anderen weten hoe het voor jou is om met deze situatie om te gaan. Juist wanneer de zorg intensief is en lang kan duren, is het fijn te weten dat je het niet alleen hoeft te doen.

Er is geen goede manier om te rouwen, iedereen doet dat op zijn eigen unieke manier. Laat je dus niet vertellen dat het anders moet, door de mensen om je heen of door een deskundige.

Wees vooral alert als mensen je vertellen dat het leven doorgaat, en dat het klaar moet zijn met je verdriet.

Als je jezelf de tijd en ruimte geeft om al je emoties te voelen en te doorleven komt er vanzelf een moment dat het leven langzaamaan weer wat lichter voelt.

Ben je in een periode van rouw dan kun je soms overmand worden door vermoeidheid: je komt nergens meer toe. Het kan zijn dat je lichaam op het punt staat een golf van verdriet te uiten, maar moeite heeft om het de weg naar de oppervlakte te laten vinden.

Neem jezelf serieus en doe deze dagen rustig aan. Het is alsof je in de laatste dagen voor een bevalling bent, het zit eraan te komen. Muziek, een mooie film, een ontroerend gedicht, het kan je helpen om te ontsluiten.

Neem de tijd en rust om te rouwen/het gemis onderzoeken, wat mis je van degene en wat koester je. Geef dit gemis de aandacht die het verdient en koester je liefde en verdriet voor diegene.

Boekentip: Ze zeggen dat het overgaat
Auteur: Johan Maes

Boek geeft een kijkje in in de wetenschappelijke inzichten t.a.v. rouw in afgelopen jaren en worden een aantal maatschappelijke mythes over rouw ontkracht. Rouwen gaat niet over, je leert er mee omgaan en ontwikkelt je door verlies.

Boek wisselt af tussen theorie, praktijk en verhalen.

Filmtip: Tonio


SAMEN IN ROUW, MAAR TOCH ALLEEN…
‘Tonio van der Heijden wordt in 2010 door een auto geschept en overlijdt. Het leven van zijn ouders zal nooit meer hetzelfde zijn. Ze ervaren de meest intense pijn maar moeten ook zien hun eigen leven voort te zetten.’ Dit is de pitch van de film Tonio, een verdrietige en indrukwekkende film.

Laatst ben ik met een vriendin naar de film ‘Tonio’ geweest. Voorbereid met een pakje papieren zakdoekjes op een emotionele reacties mijnerzijds (als ik films bekijk die mij raken hou ik het meestal niet droog). Maar niets was minder waar…


TONIO
‘Tonio’ is gebaseerd op het gelijknamige, op waarheid gebaseerde boek van A.F.Th. van der Heijden. Het was een mooie, bijzondere verfilming, met een bepaald soort afstand dat ik niet direct de zakdoekjes nodig had (behalve bij de begrafenis, dan komt het wel heel dichtbij…). Veel oog voor details van het rouwproces en de verwardheid van het verdriet om het overlijden van hun zoon.


ROUWEN
Mooi om te zien hoe beide ouders elkaar eerst vinden in de schrik van hun verdriet en daar samen in zijn. Des te pijnlijker om te zien hoe ze langzaam ieder hun eigen rouwproces aan gaan en elkaar daarin verliezen.

Zij gaat terug naar de kindertijd van haar zoon, naar de mooie herinneringen die ze daaraan heeft. Zij zoekt de Verlieskant? Hij wil de avond van het ongeluk reconstrueren, op zoek naar houvast? Op zoek naar betekenisgeving? Hij zoekt daarin de Herstelkant om zo de Verlieskant te proberen te vermijden?


ROUWPROCES
Bij rouwen kan er sprake zijn van een pendelbeweging tussen ‘Verlies’ en ‘Herstel’, zoals beschreven in het duale procesmodel (Stroebe 1999 uit Mönnink 2015). Een positieve reactie op het ene moment kan zo weer omslaan in een negatieve reactie op het volgende moment en vice versa. In het rouwproces is er steeds afwisseling tussen ‘pijn van het verlies’, ‘afleiding’ en ‘verder gaan met het leven’.

Een pendelbeweging kan suggereren dat er in deze afwisseling structuur zit. Afwisseling tussen ‘Verlies’ en ‘Herstel’ is afhankelijk van persoonlijkheid, hoe je opgegroeid bent, hoe je gewend bent om te gaan met belangrijke gebeurtenissen, de sociale omgeving et cetera. Daardoor is het rouwproces voor ieder mens een uniek eigen proces dat zich niet houdt aan een bepaalde wijze, volgorde of tijdsduur.


ROUWTAAL
Doordát rouwen een uniek proces is, maakt dat je als ouders niet altijd hetzelfde op het gemis reageert. Ook al ben je samen in rouw, soms sta je dan toch alleen in je verdriet. Daarbij is het haast niet te doen om begrip op te brengen voor een ander als je zelf in een rouwproces zit.
Hierdoor is de kans groot dat ouders na het verlies van hun kind ook vaak elkaar gaan verliezen.

Professionele rouwbegeleiding zou kunnen duidelijk maken dat het geen onwil of onbegrip is. Dat het tijd nodig heeft om elkaars rouwtaal te verstaan, dat je het uit kunt en/of moet houden bij de ander om elkaar daarna weer terug te kunnen vinden.

Die strijd zie je ook terug in de film ‘Tonio’. Een film die prachtig is om te zien, die je raakt.
Ben benieuwd hoe jij de film vindt!

Meditatie is helpend bij het verwerken van een pijnlijk verlies.

Het lijden, het verdriet en de pijn zijn allen gekoppeld aan het besef van ‘ik’ of ego. Het is ‘ik’ die lijdt, ‘ik’ die afgewezen wordt, het is ‘ik’ die een dierbare kwijt is, etc.

Als de meditatie dieper wordt, vervaagt het besef van ik en de ander of ik en het object en blijft er alleen een ‘zijn’, ‘aanwezigheid’ of ‘puur gewaarzijn’ over. In deze staat is er geen pijn of verdriet, omdat degene die het beleeft en het object beide wegvallen. Als je je al verbindt, is het met een grotere harmonie die achter en voorbij de wereld der objecten ligt.

Probeer daarom je discipline van het mediteren niet te verwaarlozen in tijden van verdriet om een verlies!

Boekentips.
Veel rouwenden lezen graag over rouw. Ofschoon ieder op zijn eigen manier rouwt, is er over het rouwproces wel iets te vertellen.
Velen zullen zich herkennen in (een van de) volgende boeken:

'Als iemand sterft, sterft er ook iets in de nabestaanden. Met het verlies wordt een stuk uit hun eigen identiteit weggescheurd.' Zo begint het stukje op de achterkant van het boek:
'Wenen om het verloren ik' van Arthur Polspoel.

In lotgenotenverhalen lees ik vaak hoe nabestaanden een stuk zin van hun leven kwijt zijn geraakt met het overlijden van de dierbare. In het boek van Arthur Polspoel wordt daar veel aandacht aan besteed. Velen zullen zich herkennen in zijn verhaal over het rouwproces.

'Verdriet dat niet verdwijnt' - Door-leven na de dood van een kind, broer of zus. Geschreven door Marinus van den Berg.
Naast de tekst van het boek zijn veel prachtige poëtische teksten opgenomen.
Over het verlies van een broer of zus is in verhouding weinig geschreven. Dit boek voorziet dus echt in een behoefte.

Verdriet is als een hondje.

Soms ligt het in een hoekje te slapen, soms zit het onder je stoel, en soms staat het zomaar ineens voor je. Voel je verdriet, tranen die ineens opwellen. Dan vraagt het verdriet, dat trouwe "hondje", om aandacht.

Neem bewust de tijd hiervoor. Schrijven kan helpen om woord te geven aan je verdriet, aan wat je mist. Door te schrijven kun je ook uitkomen bij de dingen die je meeneemt, fijne herinneringen kunnen boven komen.

Zo kun je stap voor stap gaan naar het leren gaan van verlies naar anders vasthouden.

Verlies heeft de neiging om te gaan stapelen. Wanneer je eerder een verlies hebt meegemaakt, bijvoorbeeld doordat er iemand in je naaste omgeving is overleden, kan het zijn dat je extra kwetsbaar bent bij een nieuw verlies.

Het is goed hier rekening mee te houden en vriendelijk te zijn voor jezelf. Je hebt ervaring op dit gebied en dit heeft je gevormd. Je bent hierna wellicht weer goed verder gegaan met je leven, maar als zich een vergelijkbare situatie aandient, kun je je eigen kwetsbaarheid voelen.

Volg dat wat je lichaam en je hart van je vraagt.

Een gedenkplekje maken? Een arm om je schouder? Je terug trekken? Schrijven, wandelen, huilen, ontspanning opzoeken?

Rouw verwerking is iets persoonlijks, er is geen goed of fout. Vertrouw en luister naar de impulsen die zich aandienen, die elk moment weer anders kunnen zijn. In tijden van verlies en rouw zijn deze impulsen nu eenmaal wisselvallig, intens en veranderlijk.

Mag je hulp vragen, steun ontvangen als je merkt dat de impulsen verstaan of verdragen moeilijk voor je is?

Houd tradities in ere, desnoods in een aangepaste vorm. Ook al word je daarmee extra herinnerd aan de tijd dat iedereen nog samen was.

Als je nu juist niet meer die dingen doet die je met familie of vrienden gewend was te doen, maakt dat het gemis alleen maar groter.

Zie je verlies onder ogen. Probeer het niet te ‘parkeren’ en maar door te gaan alsof alles nog hetzelfde is.

Als je je gevoelens toelaat, helpt je dat het leven weer op te bouwen. Het is mogelijk op een helende manier met je verdriet om te gaan. Hoe moeilijk ook.

Je moet weten dat je verdriet een onderdeel is van de weg omhoog.

Bij een (jong) kind dat één van zijn ouders heeft verloren kan het heel helend zijn om een afscheidsbrief te laten schrijven.

De vraag wordt dan, wat zou jouw vader of moeder hebben geschreven als die een afscheidsbriefje voor jou zouden hebben achter laten?

Deze brief dan inlijsten en op een zelf gemaakt altaartje met foto van de ouder plaatsen.

• Erken je gevoelens. Verdriet en boosheid verdwijnt niet zomaar. Je kunt dit wel beïnvloeden door je gedachtes om te buigen.
• Praat ook met de mensen in je omgeving over hoe je je voelt, schaam je niet en denk niet dat je hun tot last bent.
• Zorg voor structuur door op tijd naar bed te gaan, weer op tijd op te staan en ook de maaltijden te nemen op vaste tijdstippen. Dit helpt je door dag heen en geeft structuur.
• Zorg dat je gezond moe wordt door elke dag een stukje te wandelen, fietsen of ga zwemmen. Je zult merken dat je na zo'n inspanning je beter voelt.

De relatie is er nog steeds. Relaties overstijgen ruimte en tijd. En relaties staan zelden alleen. Spreek dus met je relaties over degene die je mist. Ongeacht de tijd die verstreken is.

Net als vreugde hoort ook verlies bij het leven. Het toont ons hoe kwetsbaar we zijn. Om na een verlies verder te kunnen leven, is het noodzakelijk om jezelf te hervinden en het geleden verlies een plek te geven in je leven.

Een moeizaam proces, waarbij anderen je terzijde kunnen staan, maar ook niet meer dan dat. (Uit: Leren leven met verliezen, Marieke de Bruijn)

Heb je last van verlies- en rouwverwerking en kom je er zelf niet meer uit? Een therapeut of psycholoog kan je dan verder helpen.

Dit boek is geschreven door Jelte over zijn overleden broertje. Jelte was toen 2,5 en in zijn gezin werd er nooit gesproken over het broertje wat na hem kwam maar al dezelfde dag overleed. Dit zwijgen heeft veel met het gezin gedaan. Uiteindelijk begint Jelte een zoektocht naar zijn broertje om hem de erkenning en een plek in hun gezin te geven. Broertje dood is een eerbetoon van Jelte aan zijn broertje die hij nooit heeft gezien, maar die een onlosmakelijke invloed heeft gehad op zijn persoonlijke ontwikkeling.

Het is belangrijk om alle emoties die je voelt goed te verwerken. Wegstoppen van emoties zal je op de lange termijn niet helpen. Toch is het goed om naast het verwerken van emoties je gedachten te verzetten door ook af toe iets anders te gaan doen. Neem af en toe vrij van je emoties, neem even een pauze. Pak je hobby weer op, ga naar buiten, beweeg, ga klussen of schoonmaken in huis. Dit klinkt misschien niet aantrekkelijk, maar het is een manier op even vrij af te zijn van je rouw en tijd te maken voor jezelf.

Ieder verlies ,hoe donker ook, brengt je uiteindelijk naar een open ruimte met mogelijkheden

Bij rouwverwerking is het belangrijk dat je de 5 fases herkent waar iemand doorheen gaat bij verlies. En die 5 fases hoeven niet op een bepaalde volgorde gevoeld- doorleefd te worden, dit is bij iedereen anders. Als je hiervan op de hoogte bent raak je niet zo in verwarring door alle verschillende emoties die je kunt voelen. Belangrijk is in gesprek te blijven hierover, je verhaal kunnen delen.

Als je met rouw te maken hebt, door het verlies van een dierbare of verlies aan het leven, dan komt er veel op je af. Het is zo fijn als je er dan over kunt praten met mensen die iets dergelijks hebben meegemaakt. Erover lezen is prettig. Maar inmiddels zijn er via Spotify ook veel mooie podcasts te beluisteren. Een podcast die ik erg prettig vind is die van het Experticecentrum Omgaan met Verlies: De Verliescirkel Podcast. Hanneke en Riet Fiddelaers voeren er gesprekken en interviews over verlies op vele gebieden van het leven.

Rouw

In dit stuk beschrijf ik het gedrag en emoties die mensen kunnen hebben bij het overlijden van een dierbare, een scheiding, bij het afscheid van een kind die uit huis gaat, liefdesverdriet, een partner die ziek wordt bij een vriendschap die verbroken wordt.

Welke emoties en gedragingen kun je hebben als je in de rouw bent?

Tegenstrijdigheid in gevoelens en gedrag. Boos en verdrietig, van alles willen doen maar tot niets in staat voelen. Hulp willen van anderen, maar tegelijkertijd alleen willen zijn.

Afspraken vergeten, taken niet afmaken, geen structuur kunnen aanbrengen, niet weten welke dag het is, niet weten hoe laat het is.

Schuldgevoel over dingen die je wel of niet hebt gedaan toen je dierbare nog leefde, had ik maar dit gezegd of gedaan. Schuldgevoel omdat jezelf nog leeft maar de ander dood is.

Bang zijn dat ook andere dierbaren zullen komen te overlijden of weggaan.

Boosheid: boos op de overledene omdat hij de ander achterlaat, boos op de omgeving bijvoorbeeld agressie voelen als je een zwangere vrouw ziet omdat jezelf een miskraam hebt gehad. Of een stelletje tegenkomt dat zich verliefd gedraagt als je liefdesverdriet hebt.

Schaamtegevoel: Als kind je schamen ten opzichte van leeftijdgenootjes, omdat je geen moeder meer hebt. Een man die zich schaamt over het verdriet dat hij ervaart nadat zijn moeder is overleden

Depressieve gevoelens van wanhoop en verdriet: nergens meer zin in hebben, piekeren, pessimistisch, eenzaamheid, gevoelens van waardeloosheid.

Dromen: nachtmerries en andere beangstigende dromen.

Lichamelijke reacties zoals: Ervaren van dezelfde lichamelijke symptomen waar aan de naaste is overleden, verlies van eetlust, te veel eten, hyperventilatie, wegvallen van seksueel verlangen, lusteloosheid.

Bron: Manu Kierse: helpen bij verlies en verdriet

Heb je hulp nodig bij het verwerken van een verlies op welk gebied dan ook? Maak een afspraak met een therapeut.

ROUWEN
De tijd heelt alle wonden? Is dat wel zo eigenlijk? Je denkt dat je na een tijd, dagen, weken, maanden of jaren “genezen” bent. Of eigenlijk vinden de mensen om je heen dat dit zo zou moeten zijn. Maar dan ineens, ruik je een geur, zie je een foto of is er een belangrijke gebeurtenis in het leven. En dan wordt zonder waarschuwing weer die oude wond opengescheurd. Bahm! Daar zit je weer, midden in die rouw.
Je wil het niet, de mensen om je heen al veel minder. Je wordt geacht nu toch wel eens over die rouw heen te zijn, ook door je zelf. Je gaat vluchten of vermijden, of controleren.
Vluchten in van alles, drank, drugs, je werk, seks, noem maar op. Om maar niet dat verdriet, die spijt of wat dan ook die jou je rouw gevoelens geeft te hoeven voelen.
Je gaat controleren en vermijden. Je stopt alles weg, verbrand het of mijdt de plekken die jou aan het verlorene doen denken. Je praat er niet meer over. Je wil dat een ander er ook niet meer over praat.

En dan hoop je dat de tijd alle wonden heelt, net zoals op het plaatje. Maar wat ook op dit plaatje te zien is, is dat de rouw blijft bestaan maar dat jijzelf sterker, groter groeit.
Want weet je, de tijd geneest helemaal niets. Jij bent het die rondom je wonden, jouw leven weer opbouwt.
En hoe doe je dat dan, sterker en groter groeien zodat er plaats komt voor andere dingen in je dan die rouw?
Dat doe je onder andere door er over te blijven praten. Door er, wanneer de rouwwond weer wordt opengereten om te janken, om te schreeuwen tegen de wind in langs de vloedlijn of in een wijds open veld. Kortom door er niet tegen te gaan vechten of vluchten.
Geef jezelf die ruimte, zodat die ruimte in jou ontstaat. Alleen jij weet wat je echt nodig hebt, wat je wil en wat jouw waardes zijn.
Wanneer iets er mag zijn, zonder ertegen te vechten of van te vluchten wordt het een deel van jezelf. Wordt het niet meer zo groot maar iets wat bij jou hoort, wat ergens in jou zit.
Wil je zonder sussende woorden, zonder oordeel, mening of adviezen hulp bij dit proces?
Bel of mail me

Rouwen is voor iedereen anders. Er is geen vast recept voor het rouwproces. Je kan wel zeggen dat er een aantal rouwtaken verrichten moeten worden bij een groot verlies. Dat zijn:
1. de realiteit onder ogen zien
2. de pijn ervaren
3. je aanpassen en opnieuw leren genieten terwijl je de herinnering bewaart. 4. de dierbare overledene niet loslaten, maar anders vasthouden.

Er is geen vaste volgorde, voor d emeeste mensen lopen deze 4 rouwtaken door elkaar. Onvoltooide rouwtaken

Ga bij cliënten op zoek naar SECURE BASES
Secure bases zijn bronnen waar we ons welkom voelen, die veiligheid en steun bieden, en ons inspireren en aanmoedigen om in verbinding uitdagingen die het leven biedt aan te gaan.
Voorbeelden van secure base bronnen zijn: personen, dieren, de natuur, een lied, een huis, het Wad, een land, een boom, een plaats, objecten, muziek, een hobby, een wandeling, de tuin, tuinieren, ervaringen, geuren, een doel, humor, eigenschappen van jezelf … etc. Welke secure bases waren er toen & daar voor jou? Welke secure bases zijn er in het hier & nu voor jou? Welke secure bases mogen er in de toekomst & straks voor jou zijn? Bron: Jacob van Wielink, 2022, Opleiding Secure Base Coachen, De school van Transitie

Boekentip 'Vingerafdruk van verdriet- woorden van bemoediging' van Manu Keirse.

Manu Keirse is een autoriteit op het gebied van rouw en heeft meerdere boeken hierover geschreven.

Dit boekje biedt steun en troost aan mensen die geconfronteerd zijn met verlies. Het is het helemaal waard om jezelf cadeau te doen in deze moeilijke tijd van je leven. Het is een boekje dat je elke keer er weer even bij kunt pakken als een troostende metgezel waarin mooie teksten en gedichten staan en je het gevoel geven niet alleen te zijn.

Na een groot verlies ben je in de rouw. Rouw is er na het overlijden van een geliefde of een dierbaar persoon. Rouw is er ook na het verlies van je baan, je relatie of je gezondheid. Rouw gaat ook over het niet hebben van datgene waar je ten diepste naar verlangt. De rouw gaat in dit geval over het leven dat je voor jezelf wenst en dat je niet in vervulling ziet gaan. Denk aan ongewenste kinderloosheid, het verliezen van een familieband, een veranderende relatie vanwege een zieke of dementerende partner.

Wie in de rouw is, voelt zich soms heel alleen en onbegrepen. Het is moeilijk om te zien dat de wereld verdergaat op het moment dat de jouwe stilstaat. Het vinden van steun en begrip vanuit de omgeving is dan ook van groot belang. Soms is die er niet of onvoldoende. Soms heb je behoefte aan meer. Ga dan op zoek naar hulp. Rouwen hoef je niet alleen te doen.

Hou van het leven. Haat je het leven zoek dan hulp. Doe het als je een been breekt ga je ook naar de dokter

Verliescirkel

Bij de website In-de-wolken kan je een verliescirkel bestellen.

Deze verliescirkel kan je gebruiken in de begeleiding van jongeren en volwassenen. Het maakt het bespreken van de verliescirkel concreter en makkelijker. De cliënt bepaalt zelf waar hij/zij over wil spreken.

Als iemand er niet meer is kan de relatie wel blijven bestaan. Al is het dan in een andere vorm. Sterke liefde sterke verbinding

Een nieuw jaar is aangebroken. Voor veel mensen is dat een moment van terugkijken en vooruitkijken, even stilstaan bij wat is geweest en wat nog komen gaat. Als je een dierbare bent verloren, is de jaarwisseling soms heel confronterend. Je sluit het jaar af waarin je misschien nog wel samen was. Of er is weer een jaar voorbij dat jouw geliefde niet meer mee heeft kunnen maken, waardoor je verder van elkaar af komt te staan.⁠
⁠
✨ Misschien kun je het een moment van mooie herinneringen maken, uit dankbaarheid voor wat er geweest is, voor jullie liefde.⁠

Iedereen gaat op zijn eigen manier om met rouw. Er zijn heel veel factoren die jouw rouwproces beïnvloeden, zoals je opvoeding.

Heb jij bijvoorbeeld geleerd dat je mag rouwen? Dat je erover mag praten? Dat je aan mag geven wat je wel of niet prettig vindt? Of wat je nodig hebt? Niet iedereen kan ja zeggen op bovenstaande vragen en sommige mensen hebben daardoor het gevoel dat ze het allemaal alleen moeten doen, dat ze hierbij geen hulp mogen vragen.

Maar hoe moeilijk het soms ook is om hulp in te schakelen, weet dat je het niet alleen HOEFT te doen.

Rouwen gaat over verlies. we verbinden rouw veelal met het verlies van een dierbare. Maar rouwgevoelens kunnen ook ontstaan door verlies van werk, huis, relatie of gezondheid. Dan is verwerken van alle gevoelens die daarbij horen net zo essentieel. Ook dan kan je behoefte hebben aan steun om hiermee om te gaan. Aarzel dan niet om iemand te benaderen als dat nodig is!

Als rouwen je zwaar valt

Rouwen doet pijn en kan heel zwaar zijn. Realiseer je dat je verlies niet het hele verhaal is van je leven. Het is enkel een deel van je leven. Praat erover en haal fijne herinneringen van jullie samen op.

Onderstaande was ooit voor mij zeer helpend in mijn rouw proces en in die van mijn cliënten en daarom deel ik hem graag met jullie:

Dierbare overledenen worden intern gemaakt als een innerlijk kompas, coach en/of rolmodel. Je neemt ze mee in je beslissingen en acties. Je verinnerlijkt deze personen die je zo lief zijn om ze op die manier nog deel uit te kunnen laten maken van je leven. Zo leven ze voort in jou!

We laten ze los om ze anders vast te houden!

Je mag je schuldig voelen, maar dat betekent niet dat je schuldig bent!

Herverbinden
Delen hoe het precies gegaan is en hoe het nu gaat. Het verlies, het afscheid, de tijd die volgde en hoe het nu is. Vertellen over hoe het was, niet globaal, maar precies, zoals je het nu ziet, met aandacht voor hoe het nu voelt. Echt praten, met gevoel, en gehoord worden - een therapeut waar je een ‘klik’ mee hebt biedt de benodigde aandacht en veilige ruimte. Herverbinding is mogelijk.

Boekentip: Psychologie van een gebroken hart.

Akke-Jeanne Klerk schreef met Psychologie van een gebroken hart een prachtig, hoopvol boek over iets wat ons allemaal overkomt in ons leven: een gebroken hart.

Na een verbroken liefde, maar ook na het verlies van een dierbare, een onvervulde levenswens of het verlies van een baan kunnen we ons hart breken.

Een moeilijk en verdrietig proces, maar Akke-Jeanne laat ons zien dat het herstelproces begrijpen – het omzetten van een gebroken hart in persoonlijke groei – perspectief biedt.

Ontwikkel compassie met jezelf en anderen, neem de regie in eigen hand en stippel je eigen koers uit. Zo open je de deur naar de volle ervaring van het bestaan en ben je vrij om nieuwe mogelijkheden te verkennen. Volg je hart opnieuw!

Het boek:
Afscheid nemen, loslaten wat dierbaar is. Riekje Boswijk-Hummel.

Het is een opmerkelijk boek die je meeneemt in het proces van loslaten en rouwen.

Rouwen is niet iets wat vanzelf "over" gaat, het is ook niet iets waarvan je vantevoren kunt zeggen hoe lang het gaat duren. Het is ook niet iets waar je met een pil wat aan kunt doen. Het heeft tijd nodig.

Rouwen is de andere kant van de liefde zegt prof. Manu Keirse heel mooi. Rouwen is stil zijn, is soms een dag in bed willen blijven. Is het soms van de daken willen schreeuwen als iedereen weer zijn gangetje gaat en van jou verwacht dat jij dat ook weer doet. Maar zo werkt het niet.

Rouwen is tijd nemen om een wond te laten helen, rouwen is tijd nemen om dat wat er echt niet meer is langzaam tot je door laten dringen. Rouwen is ook leren het vuur van je eigen leven weer durven aan te steken, jezelf daar toestemming voor leren geven.

Je hoeft dat niet alleen te doen. Soms zullen er dagen zijn waarop je echt alleen wil zijn, met je gedachten, met je herinneringen, met foto boeken, met een pen en papier.

En soms zijn er dagen waarop dat echt niet lukt en je graag gezelschap hebt om er nog eens, misschien alweer, over te praten. Doe dat. Maak een lijst van mensen van wie je zeker weet dat je ze kunt bellen. Ook als iedereen denkt dat je de draad alweer hebt opgepakt. Je hoeft het niet alleen te doen.

Soms wordt je overvallen door pech, tegenslag of verdriet. Heel vervelend maar dat is ook een onderdeel van je leven.

WAT KAN JE DOEN?
Loop er niet voor weg, geef ook deze gebeurtenissen de tijd en de aandacht om opgenomen te worden in jouw levensverhaal. Even stil staan, even niet presteren, niet volle kracht vooruit maar een pas op de plaats.
Praat erover, schrijf erover in een verhaal of een gedicht. Schrijf een brief aan de veroorzaker van deze emoties en gevoelens.

Als je er niet uitkomt met familie en vrienden, en je hebt hulp nodig op dit lastige moment in je leven, dan kan THERAPIE je weer op weg helpen.

Je hoeft het niet alleen te doen. Zoek hulp.

Rouw die blijft voortduren betekent dat de onthechting niet tot stand komt.

Dit kan voortkomen uit eerdere onveilige hechtingservaringen, meestal in de vroege jeugd. Daardoor heeft iemand niet geleerd om emoties die bij een verlies horen op een adequate manier te reguleren en /of steun hierbij te zoeken.

Hierop gerichte hulp kan een gestagneerd rouwproces weer op gang brengen.

Besef dat rouwen, keihard werken is! Dat je moe bent in een periode waarin je verlies hebt ervaren, is helemaal niet zo gek. Het hoort er bij. Het betekent dat je dan ook op tijd aan de bel moet trekken en op tijd een herstelmoment moet pakken. Het gaat in een golfbeweging. De boog kan niet altijd gespannen staan.
Gun jezelf de tijd en veroordeel jezelf niet dat het niet snel genoeg gaat.
Er komt ooit ergens een keer " opeens"" een moment dat je je iets lichter voelt en dat betekent dat je in een opwaartse spiraal gaat. Sterkte en succes!

Boekentip: RRRauw! van Carina Wiegman

RRRauw! vertelt het hilarisch ontroerende jaar van een kleurrijke rouwdouwer die je met de speed of love vanuit de veilige knuffelvortex van haar grot meesleept door een volle bak echte rouw en de liefde die met kwetsbare humor overeind blijft als twee geliefden in drie maanden tijd versneld samen oud worden.

Boekentip
'Stad vol ballonnen' van Femke van der Laan
Een jaar van rouw

Uitzending gemist:
DWDD Summerschool, hoe ga je om met rouw?
Heb verdriet en deel verdriet!
Prachtige uitzending!

Boeken tip: Manu Keirse "Helpen bij verdriet en verlies"is een prachtig boek die heel duidelijk laat zien dat rouw geen proces is.

Een proces verondersteld dat je ergens begint, namelijk met veel verdriet, en dat je dan dan na een lange weg "uit" komt. Dat is meestal niet zo.

Rouwen is een taak. Een taak die veel enrgoe kost en onderdelen kent die ook weer als een doolhof door elkaar heen lopen.

Hij geeft praktische tips voor de rouwende en de omgeving. Voor de omgeving geld in hoofdzaak: ten eerste: luister, ten tweede: luister en ten derde.....luister! (en kom als.je.blieft niet met je eigen ervaringen!!!

Het boek schenkt ook heel goed aandacht aan de verschillende vormen van rouw. Zowel goed wanneer je er zelf midden in zit als wanneer je er vor iemand wil zijn in rouw.

Verdrietig en niet alleen!

Soms is het fijn om verdriet te delen en er erkenning voor te krijgen. Daarom hebben we in Oss een Rouwcafé opgezet. Deelnemers geven aan dat ze het als zeer prettig ervaren dat het verdriet er gewoon mag zijn, ook als hun dierbare jaren geleden is overleden.

Misschien dat er bij jou in de buurt een lotgenotengroep is voor mensen in rouw? Steun in rouw kan heel helpend zijn.

Boekentip
Helpen bij verlies en verdriet
van Marin Keirse
In dit boek staan verschillende tips die je kunnen helpen bij rouw.
Het gaat niet om het verwerken van rouw , maar om rouwarbeid.
Een echte aanrader