Tips bij relatieproblemen

Transparantie verbinding brengt herstel. Transparant en open zijn kan heel spannend zijn en tegelijkertijd brengt het verdieping in je relaties. Begin met te voelen hoe jij jezelf ervaart als je iets heel kwetsbaar deelt. Wat gebeurd er in je lijf. Het oefening van deze gewaarzijn zal je helpen om stap voor stap opener te kunnen zijn.

Geweldloos communiceren

Wanneer je ergens mee zit en je wilt graag een concreet verzoek doen, oefen dan met het model van de geweldloze communicatie. Dat kun je doen door de volgende 4 de stappen te gaan zetten.

1. Waarneming
Als je iets bespreekbaar wilt maken dan doe je dat via de ik-boodschap en beschrijf je de waarneming zo objectief mogelijk.
2. Gevoelens
Je vertelt hoe jij je bij deze waarneming gevoeld hebt.
3. Behoeften
Jij wilde je zo niet voelen. Wat wilde jij wel? Vertel welke behoefte je eigenlijk had).
4. Verzoek
Tenslotte formuleer je een verzoek (zonder het woord niet).
De ontvangende partner ontbreekt hierbij niet en oefent daarbij met het empathisch luisteren. Na stap 4 vat hij/zij samen met zo veel mogelijk empathie en vraagt of de samenvatting zo klopt. De zender bevestigt of vult aan. Hierna reageert de ontvanger op het verzoek.

De vijfminuten sessie

Veel mensen denken dat een eerlijk en open gesprek tussen twee partnersop natuurlijke wijze moet ontstaan. Dat is echter niet het geval. Als je het moeilijk vindt om jezelf kwetsbaar op te stellen, dan zal het je niet/nauwelijks lukken je vrij te uiten. Je moet je veilig genoeg voelen om eerlijk te zeggen wat je vindt. Dit format kan hierbij helpen. De vijfminutensessie is een krachtige oefening die jou en je partner de ruimte biedt om op een veilige manier een gesprek te voeren. Wanneer de een aan het woord is, mag de ander alleen maar aandachtig luisteren. In de vijf minuten dat je aan het woord bent, mag je alles op tafel gooien. Dingen waar jij je voor schaamt, waar je boos over bent of verdrietig. Wat je mist of wat je de ander kwalijk neemt. Wanneer er naar je geluisterd wordt zonder dat je onderbroken wordt en zonder dat je direct veroordeeld wordt om wat je denkt, kalmeer je. Bovendien dwingt het je om even na te denken over wat de ander zegt en hoe je daarop wil reageren.

In het begin zal het misschien wat geforceerd en ongemakkelijk aanvoelen om op zo een gekunstelde manier met elkaar te praten, maar je zult merken dat het steeds makkelijker wordt.
1. Volledige aandacht
Vind een moment waarop jullie volledige tijd en aandacht voor elkaar kunnen hebben. Zorg dat de kinderen op bed liggen en je telefoon in de vliegtuigmodus staat, zodat je wel de stopwatch/timer kunt gebruiken, maar niet gestoord wordt door inkomende berichten en telefoontjes.

2. Zet een timer
Ga rechtop tegenover elkaar zitten en bepaal wie begint. Je hebt vijf minuten per persoon om te praten en dat drie keer (deze oefening duurt dus 30 minuten in totaal). Heb je niets te delen? Blijf dan 5 minuten stil en ervaar hoe krachtig en verbindend het kan voelen om in de situatie aanwezig te zijn. Als de vijf minuten om zijn wissel je van beurt. Ben je uitgepraat? Maak dan alsnog de tijd vol door zonder iets te zeggen bij elkaar te zitten.

3. Als je spreekt
Vermijd boodschappen van het type: ‘jij-altijd’ of ‘jij nooit’ en formuleer zinnen vanuit jezelf: ‘Voor mij voelde het…’ en ‘Ik merk dat…’ Het gaat erom hoe jij zaken hebt beleefd en wat jij voelt en denkt.

Kwaadaardig: "De hemelse hel en helse hemel van narcisme" van Bianca Verbeek

Intimiteit is niet alleen lichamelijk gericht. Intimiteit betekent kunnen delen wat je denkt en voelt, veilig voelen en kunnen dromen..
Hoe zit dat bij jullie?

Je kunt deze week geen winkel in lopen of je ziet: de dag van de liefde komt er weer aan! Etalages in rood-roze, overal hartjes en Valentijnsdeals.
Love is in the air!

Een goede tijd om aandacht te vragen voor: investeren in je relatie.

Daarom organiseren we in aanloop van Valentijnsdag opnieuw de EFT Relatietelefoon. Relatievragen? Meer weten over EFT? Van 7 t/m 14 februari kun je elke avond bellen met de EFT Relatietelefoon: 085-0478288. Welke vraag je ook hebt, je wordt vakkundig geholpen door ons team van EFT-therapeuten.

Soms gebeurt het dat mensen bij me komen die al lang, heel lang rondlopen met gevoelens van onvrede, verdriet of eenzaamheid in hun relatie. Uit angst voor ruzie of vanwege moeite met communicatie. Vaak is de andere partner niet van op de hoogte van deze gevoelens en is hij /zij bereid er nog echt voor te gaan.

Jammer genoeg blijkt dan nog wel eens dat de ene partner zo lang alleen met deze negatieve gevoelens heeft rondgelopen, dat de weg naar elkaar terug niet makkelijk is. Zonde.

Begin op tijd aan dat lastige gesprek. Of als je er samen niet uitkomt, geef niet op, trek je niet terug, maar vindt een passende therapeut of coach om mee te praten en de weg naar "samen" weer te vinden. Om het een echte kans te geven.

Vragen? Lastig? Kun je hier hulp bij gebruiken? Neem contact met me op!

Boekentip
'Het leven is niet veel soeps' van Letty van der Geest
Over afhankelijkheid, loslaten, relaties, te hoge verwachtingen, vertrouwen, goede liefde en gelukkig leren leven.
Alle levensvragen komen aan bod.
Kortom hoe moet je leven?
Zeer lezenswaardig!

Als de seksualiteit en intimiteit niet meer vanzelf stroomt kan het werken om een moment te kiezen waarop jullie de tijd nemen om elkaar lichamelijk te ontmoeten. 'Ja, maar seks moet vanzelf komen', hoor ik regelmatig als tegenargument. Maar hiermee stel je een hoge eis aan jezelf of de ander. Mocht je dan weken geen zin hebben, dan moet er wel iets 'fout' zijn.
Soms vergelijk ik het maken van zo'n afspraak, met een avondje uit, bijvoorbeeld naar het theater. Je wast je haren, trekt je mooie kleren aan, spreekt wat eerder in de stad af om nog wat te drinken. Zo kun je ook de afspraak met je partner benaderen, als iets speciaals waar je je op voorbereidt. En wat de voorstelling dan ook wordt, mooi moeilijk of leuk wordt, kijk of je kan blijven voelen dat je hem samen beleeft.

Als je last hebt van verlatingsangst is jouw helende beweging: stil te leren staan bij je gevoelens als de ander je niet geeft wat je wilt of nodig hebt. In plaat van het gevecht met de ander aan te gaan, sta je stil bij jezelf. Je kiest een situatie of moment waarin je je veilig voelt en staat dan jezelf toe te voelen wat er werkelijk is aangeraakt. Je laat je gevoelens er zijn zoals ze zich aandienen. Zo maak je weer contact met jezelf en herstel je de verbinding me jezelf. Je hebt een stap gezet in het loslaten van de dynamiek. Met ieder stap naar jezelf, doe je er ook een richting de ander, want met ieder stap naar meer verbinding met jezelf, laat je de claim naar de ander los en kun je de ander meer vrijlaten in het contact.

vijf veilige principes voor het oplossen van conflicten:
- Blijk geven van een basisbezorgdheid voor het welzijn van de ander
- Je concentreren op het probleem van dat moment
- Afzien van het generaliseren van het conflict
- Bereid zijn je betrokken te tonen
- Gevoelens en behoeften effectief communiceren

De intake voor relatietherapie is van belang om te kijken of jullie je op je gemak voelen bij de therapeut. Neem dus de tijd om samen te beslissen of de therapeut bij jullie past.

Van de therapeut mag je verwachten dat hij/zijn uitleg geeft over het te verwachten proces.

Om verandering in te zetten moet het kwartje eerst vallen dat de relatie niet liefdevol en onveilig is.

Hieronder een opsomming van alarmsignalen:

Toenemende controle
Al in het begin van de relatie kan er sprake zijn van controle, maar het kan zo geniepig gebeuren dat we het niet bewust meekrijgen. Onder het mom van de vriendelijke leraar kun je bijvoorbeeld ‘voor je eigen bestwil’ voortdurend advies krijgen.

De ander de schuld geven
Mensen die destructief gedrag vertonen, nemen meestal niet de verantwoordelijkheid voor hun gedrag. De partner de schuld geven is een krachtige manier om verwarring te scheppen, haar reacties te ontzenuwen en haar gevoel van eigenwaarde aan te tasten. Wanneer we voortdurend de schuld krijgen van alles, bestaat de kans dat we gehersenspoeld worden en slecht over onszelf gaan denken.
In het begin zijn we misschien nog in staat om zijn kritiek van ons af te schudden en dit te zien als een oneerlijke aanval. Al snel gaan de wrede opmerkingen van onze partner echter hun tol eisen, en beginnen onze verdediging en ons zelfvertrouwen onvermijdelijk af te brokkelen.

Meedogenloze eisen
Wat je ook doet, hoeveel aandacht en zorg, liefde en seks je hem of haar geeft, voor sommige mensen is het nooit genoeg. Ze hebben een gebrek aan empathie voor anderen en menen het recht te hebben altijd maar eisen te kunnen stellen.
Het kan zijn dat onze partner van ons verwacht dat we onze liefde bewijzen door hem voortdurend aandacht te geven. Onze behoeften doen er niet toe. Met straffend gedrag manipuleert hij/zij ons om de aandacht te geven waar hi/zij zo naar hunkert, waarbij zijn onmiskenbare boodschap is: ‘Ik ben het belangrijkst, want ik ben bijzonder.’

Overheersing binnen het gezin
Sommige mensen menen dat alles om hen draait. Ze voelen zich gerechtigd om hun partner ‘de wet voor te schrijven’ en verwachten van haar dat ze hem stoïcijns dient in zijn/haar positie als de ‘heer, vrouw des huizes’.
Er kan ook enorme druk op ons worden uitgeoefend door de verwachting dat we altijd de kinderen onder controle en stil zullen houden.

Dr. Jekyll en Mr. Hyde
Een verrassend aantal mensen met controledwang vertoont twee soorten gedrag: dat van de charmante, ‘zorgzame’ partner
of dat van de kille, kwetsende partner. We leren natuurlijk eerst de charmante mens kennen en gaan daarvan houden.
Wanneer we veilig in de relatie zitten, is er minder noodzaak voor onze partner om indruk te maken. Hij/zij begint de donkerder kant van zijn/haar persoonlijkheid te tonen. Krijgt men het niet zoals men het hebben wil, dan kan hij/zij plotseling een woedeaanval krijgen, of zich hullen in een vijandig stilzwijgen. Was hij eens de attente geliefde, nu kan hij plotseling egoïstisch of gewelddadig worden. Al snel weten we niet wat we moeten verwachten. Soms is onze partner charmant, maar het volgende moment verandert hij/zij door het minste of geringste, en lijkt van plan ons leven totaal te verpesten. Door dit onvoorspelbare veranderlijke gedrag zitten we voortdurend in spanning. We willen natuurlijk geloven dat de vriendelijke en zorgzame man op wie we verliefd werden zijn ‘ware’ gezicht is.

De behoefte om te bezitten
Sommige mensen met controledwang zijn enorm bezitterig. Ze willen ons afzonderen en voor zichzelf houden, en hebben er om die reden een hekel aan als we aandacht besteden aan onze kinderen, vrienden of familie. Hun gevoel dat wij hun eigendom zijn, kan gemaskeerd worden doordat ze zich voordoen als zorgzaam en attent.
In het begin voelen we ons misschien gevleid dat onze partner volledig toegewijd is aan ons. Hij/zij lijkt zo geïnteresseerd in ons welzijn dat we dit vanzelfsprekend zien als een teken van liefde. Na een tijdje gaan zijn bedrieglijke onschuldige gebaren echter verstikkend werken. De onuitgesproken boodschap is: ‘Jij bent van mij.’

Je partner doodzwijgen
Je partner doodzwijgen is een krachtig middel om controle over haar te houden, vooral in combinatie met regelrechte vijandigheid. Leven met regelmatige perioden van sombere stilte is zeer stressvol en demoraliserend. De naargeestige stemming van onze partner creëert een ondraaglijke spanning. Dit kan sterke gevoelens van hulpeloosheid, verlatenheid, frustratie en angst in ons losmaken.

Kleineren en ondermijnen
Sommige mensen menen dat ze beter zijn dan hun partner. Ze kunnen proberen de overhand te houden door onze inspanningen te negeren, in diskrediet te brengen, te kleineren of te ondermijnen.

Psychologische spelletjes
Een psychologisch spelletje is een bewuste truc om voordeel te behalen door verwarring te stichten. Daaronder valt het gebruikmaken van verdraaiingen, tegenstrijdigheden, beschuldigingen en ontkenningen, halve waarheden of leugens vertellen, en situaties creëren waarin je het nooit goed doet. Dit zijn allemaal dingen die ons in verwarring brengen.

Grensoverschrijdend gedrag en seksueel misbruik
Kenmerken van een seksuele relatie waarin de partner wordt mishandeld zijn vaak onderdrukking, conflicten en vernedering. Om zijn/haar dominantie en macht te doen gelden, kan een gewelddadig persoon veel vormen van seksueel misbruik hanteren en kan van ons verwachten dat we alle behoeften vervullen wanneer, waar en op welke manier hij/zij dat wil; men kan ons lichaam behandelen alsof het hun eigendom is. Suggestieve opmerkingen maken over andere vrouwen/mannen, ons op een ongunstige manier met hen vergelijken, of impliceren of dreigen naar een ander te gaan voor seks, opdringerig en flirterig zijn naar andere mannen/vrouwen, achter onze vriendinnen/vrienden aangaan of affaires hebben. Terwijl hij/zij vleiende opmerkingen maakt en charmant doet om die andere man/vrouw een speciaal gevoel te geven, en zich koestert in hun bewondering, verdwijnt ons zelfvertrouwen als sneeuw voor de zon.

Betaald zetten en straffen
Straffen van de partner is een vorm van manipulatie die er al snel toe leidt dat ze toegeeft. Er zijn talloze manieren om iemand te straffen voor daadwerkelijke of vermeende ‘overtredingen’, zoals intimideren, mokken of boos worden. De onderliggende boodschap is: ‘Doe wat ik wil, anders zal het je berouwen.’ En we komen er al snel achter dat hij het meent.

De kinderen tegen ons gebruiken
Hoewel sommige mensen hun kinderen zien als concurrenten voor onze aandacht, beschouwen anderen hen als potentiële bondgenoten in hun strijd tegen ons. Sommigen stimuleren passief de respectloosheid en openlijke gehoorzaamheid van de kinderen jegens hun moeder/vader door hun slechte gedrag te negeren. Anderen moedigen dit actief aan door mee te doen met het kind. Sommigen kunnen ons gezag over onze kinderen ondermijnen door hen doelbewust toe te staan dingen te doen die wij niet goed vinden. Weer anderen kunnen hen verleiden met cadeautjes, geld of aandacht, hen als hun vertrouweling behandelen, of hen in een rol dwingen die wedijvert met de onze.

Kindermishandeling
Mensen die op een schadelijke manier macht uitoefenen binnen hun gezin, kunnen hun destructieve gedrag richten op hun kinderen of stiefkinderen.

Woede, intimidatie en geweld
Woede gebruiken om anderen te intimideren en controle over hen te houden, geldt ook als mishandeling. Leven met irrationele angst is als leven in een emotioneel mijnenveld. We weten nooit zeker wanneer de volgende ontploffing komt. Dit houdt ons in een voortdurende staat van angst, terwijl we proberen te anticiperen op de uitbarstingen van onze partner, ze te voorkomen en ermee om te gaan.

In mijn praktijk, komen paren met relatieproblemen. Ze willen graag een betere relatie maar het lukt ze maar niet om tijd met elkaar te hebben. Werk, kinderen, hobby's ed. maken dat het leven zo druk is dat hun relatie op de laatste plaats komt.
Mocht je relatie niet lekker lopen, maak je relatie/jullie vriendschap dan prioriteit! Daar moet je hard je best voor doen. Jullie relatie is de basis voor jullie gezin. Maak een prioriteit van jullie relatie.

Maak bewust meer tijd en energie vrij voor elkaar. Dit kun je doen door bijvoorbeeld:

-Maak een lijst met energievreters en energiegevers in je privéleven. Bespreek samen hoe je wellicht een aantal energievreters kunt aanpakken.
-Verras elkaar wat vaker!
-Plan iedere maand iets leuks wat je samen kunt gaan doen. Laat het dan voor de ander een verrassing zijn wat er gaat komen.
-Probeer iedere week minstens twee avonden om met elkaar door te brengen.
-Doe samen een fysieke activiteit, denk aan wandelen, dansen, sauna, sporten.
-Denk bewust in oplossingen en niet in problemen.

"Tussen wat wordt gezegd en niet bedoeld en wat wordt bedoeld en niet gezegd, gaat de meeste liefde verloren"

Deze uitspraak las ik in de kalender van "Omdenken" en slaat de spijker op zijn kop. Hoe vaak vertel je een vriend/vriendin niet over een meningsverschil met jouw partner en zeg je "en toen dacht ik"....
Precies die gedachte is wat je jouw partner te vertellen hebt. Vaak houden wij dit voor onszelf in plaats van te delen wat er in ons omgaat. Wij worden boos en gaan in discussie met elkaar over punten en komma's. En dat is precies wat volgens mij met bovenstaand citaat bedoeld wordt en waar het mis gaat. Leren hoe deze valkuil vaker te vermijden? Relatietherapie. Doen!

'De mijne zijn de liefste', geschreven door Magda Hengst en Karin den Hollander is een prachtig, leerzaam en bruikbaar boek voor stiefverzorgers en voor professionals die met samengestelde gezinnen werken. Door dit boek ga je begrijpen waarom zoveel van deze relaties binnen enkele jaren stranden. De auteurs kiezen voor de invalshoek van onzichtbare dynamieken die van invloed zijn op het stiefsysteem. Ze ontwikkelden de Stiefcirkel om deze dynamieken inzichtelijk te maken. Echt een aanrader!

In het boek protocol voor relatie-therapie wordt o.a. het volgende gezegd over de rechten van het individu:

Recht op bescherming:
Zowel binnen als buiten de relatie hebben beide partners recht op bescherming door de andere partner en recht op bescherming van de relatie. Eer relatie dient veiligheid en zorg te bieden. Dit is onderdeel van de intieme band met wederzijdse afhankelijkheid. Bescherming geldt op alle vlakken waarop de ander aangetast kan worden: Lichamelijke gezondheid, mentale gezondheid, integriteit, sociaal- economische positie en reputatie. Personen hebben recht op bescherming door hun partner tegen andere mensen of zaken die schade kunnen geven aan de persoon of aan de relatie

De zeven geboden voor het omgaan met conflicten
1. Praten, praten, praten
2. Houd de connectie in stand
3. Onderzoek bij de ander:
- welke behoeftes worden niet vervuld
4. Vertrouw op de goede intenties van de ander:
- negatief gedrag komt voort uit oude wonden en angsten
5. Ga voor een win-win situatie en daarna pas voor een eerlijk compromis
6. Zeg meteen sorry voor fouten die jij hebt gemaakt
7. Ruim je zwerfvuil op

Een aanrader IK OOK VAN JOU! Handboek bij huwelijk.
Schrijvers: Nicky & Sila Lee
De meeste echtparen gaan het huwelijk in met grote verwachtingen. Ze kunnen zich niet voorstellen dat ze ooit niet bij elkaar zouden willen zijn. De relatie op lange termijn is echter anders, en in potentie veel beter!

Hoe kunnen we een leven lang gelukkig getrouwd zijn? Hoe lossen we conflicten op? Hoe kunne we seksuele intimiteit ontdekken en herontdekken?

Dit boek staat vol praktische adviezen. Het leest gemakkelijk en helpt u uw huwelijk op te bouwen of zelfs te herstellen. Voor bijna gehuwden is het boek ook een waardevol geschenk!

De podcast Scheiden met Stine van Stine Jensen gaat over scheiden en de gevolgen daarvan, voor (ex-)partners en kinderen. In elke aflevering hoor je experts, ervaringsdeskundigen en schrijvers over verschillende aspecten van het scheiden. Als rode lijn door alle afleveringen loopt Stines eigen scheidingsverhaal, waarbij ook haar dochter en haar ex-man aan het woord komen.

Wil jij meer weten over non-monogame relaties en alles wat daarbij komt kijken? Een goed boek hierover is Polysecure van Jessica Fern.

Boekentip: Mating in Captivity van Esther Perel. Hierin wordt een goed overzicht gegeven van de culturele ontwikkeling die relaties en het huwelijk hebben doorgemaakt, en wat voor effect dit kan hebben op jou en je relatie.

boekentip: De vijf talen van de liefde
Geschreven door Gary Chapman

Door dit boek kun je de liefdestaal van je partner leren spreken en verstaan.

Vraag jezelf af: wil je écht uit elkaar? Of wil je het gewoon anders en heb je iets anders nodig dan wat je nu steeds krijgt?
Als jullie beiden het anders willen, én kunnen aangeven dat je inderdaad iets anders nodig hebt dan wat je nu steeds krijgt, dan is er nog veel mogelijk en is er waarschijnlijk nog genoeg te vinden bij elkaar. Ga dan ook zeker op zoek naar een therapeut die jullie beiden aanspreekt, om de stap naar elkaar toe weer te maken/te wagen.

Gedachten hebben een grote kracht, ze sturen je gedrag aan en geven een gevoel. Wanneer je de negatieve gedachten over je zelf hebt, kan dit grote impact op je leven hebben.
Het kan zijn dat je verdriet en pijn die dit oplevert compenseert, al dan niet bewust. Bijvoorbeeld door in ongezonde relaties terecht te komen waarin bijvoorbeeld afhankelijkheid, angst, manipulatie aan de orde zijn.
Zo’n relatie kan een pleister zijn terwijl tegelijkertijd een gevoel van leegte blijft.
Om dit te doorbreken en rust te vinden kun je een stapje terug zetten, terug naar de basis = jezelf.
Wie ben jij, wat vind jij belangrijk, waar liggen je grenzen? Wanneer je een gezonde relatie opbouwt met jezelf, zullen je relaties anderen veranderen.

Ik ontving tijdens de vakantie een mail van een vrouw die met haar samengesteld gezin op vakantie was.

Een deel uit deze mail (overgenomen met toestemming):
“…Ik schrijf vanuit mijn vakantieadres: ik had gehoord dat het lastig was, en daarom hadden we tevoren enkele afspraken gemaakt met de kinderen en met elkaar.(….) De kinderen vliegen elkaar steeds in de haren. Om de haverklap is er ruzie, ook al nemen we voor om rustig te blijven. Ik kies voor mijn kind, hij voor het zijne en voor we het weten hebben ook wij stevige bonje(…). Hoe kan ik daaruit blijven? Kunt u ons enkele tips geven? (…)
Ik had me deze vakantie zó anders voorgesteld. Een vakantie zou toch ontspannen moeten zijn… Ik heb nog nooit zoveel gehuild tijdens mijn vakantie. Dit wil ik nooit meer, het liefst wil ik nu meteen naar huis. Wat adviseert u? Koffers pakken en naar huis gaan? (….) En tegelijk houden we ontzettend veel van elkaar, ik wil hem niet kwijt”.

Helaas kan ik op zo’n moment vaak weinig doen. Het is belangrijk om er achteraf eens goed voor te gaan zitten. Kunnen de kinderen in het dagelijks leven goed overweg? Zijn jullie al eerder samen met de kids op vakantie geweest? Wat ga je doen? Vinden de kinderen dat allebei leuk? Hebben ze vaak last van heimwee? Wonen jullie wel/niet samen in een huis? Hoe kun je zorgen voor “time-outs” van elkaars kinderen? En wat doen jullie normaliter bij conflicten rondom de kinderen? Hoe ga je daarmee om?
Ik zeg wel eens: Kijk waar je in het dagelijks leven tegenaan loopt. Vermenigvuldig dit met 10 of met 20 dan weet je ongeveer hoe het is.

Zelfs als het vorige keer een doffe ellende was, kun je op den duur misschien toch met z’n allen op vakantie. Daarvoor is een goede voorbereiding nodig. Onvoldoende voorbereiding geeft grote kans op ellende. Maar in sommige situaties is het beter om ieder met je eigen kind iets te gaan doen, en een lang weekend voor samen te plannen, zodat je allemaal, ieder op de eigen manier, een eigen korte vakantie hebt. Minder lang maar meer kwaliteit.

Als jullie vakantie ook zo’n drama was is het verstandig om er inderdaad eens goed de tijd voor te nemen, en alle mogelijkheden op een rijtje te zetten. Doe dat met hulp, want er zijn meerdere wegen naar Rome.

Soms begrijp je niet waarom je weer zo boos werd. Of waarom je weer niet gezegd hebt wat je wilt. Veroordeel jezelf niet! Iedereen heeft een reden waarom ie doet wat ie doet. Ook jij.
Er zit een behoefte of angst achter, waar je zelf misschien niet bewust van bent. Ga er over in gesprek met iemand die je daarbij kan helpen. Zo kun je jezelf leren begrijpen en daarmee ook genadig zijn voor jezelf. En uiteindelijk zelfs misschien leren om anders te reageren.

Een korte maar krachtige oefening met je partner.

Neem 5 minuten de tijd, ga rustig zitten en kijk elkaar constant in de ogen.

Kijk naar de persoon tegenover je en stel je voor hoe die als kind was, wat hij/zij allemaal mee heeft gemaakt in zijn/haar leven, wat er moeilijk was, wat er mooi was.

Als je afgeleid wordt door andere gedachten, ga dan even terug naar heel bewust naar de ogen kijken en ga dan weer terug naar de vragen hierboven.

Het kan zijn dat je in een spiraal komt waarbij het contact vaak zo vluchtig is of over de 'zakelijke' dingen van de relatie, kinderen etc. gaat.

Een korte oefening waarmee je echt even contact met elkaar kunt maken:
Neem 20 minuten de tijd voor elkaar zonder dat je gestoord gaat worden.
Vervolgens zet je een timer voor 5 minutes - je wordt nu om beurten de spreker en luisteraar. De 1e spreker mag voor 5 minutes over een thema praten waar je enthousiast van wordt.
Probeer vooral te spreken vanuit jezelf, wat je erbij ervaarde, hoe je je voelde, etc. De luisteraar mag alleen maar luisteren, houdt oog contact en geeft geen feedback, ook niet non-verbaal. De luisteraar kan registreren wat het luisteren met hem/haar doet.
Neem aan het einde van de 5 minuten een minuut stilte en registreer wat deze manier van praten/luisteren met je deed. Daarna kun je even kort delen wat je opmerkte.

Draai vervolgens de rollen - nu wordt de spreker luisteraar en de luisteraar spreker. Daarna weer kort delen.

Bespreek daarna samen nog even hoe je het vond om zo met elkaar te praten.

Geduld is een schone zaak, tijd heelt alle wonden. Zo ontzettend cliché maar niet minder waar. Ik hoor heel vaak, " ja maar ik moet een keus maken", en ik weet het niet............Je moet niks, je mag tijd nemen. Als je het nu niet weet? Misschien weet je het straks wel. Gun jezelf tijd en rust voor je een besluit neemt. En maak je de verkeerde keus? Dan kom je er toch gewoon op terug, want ook dat mag.

Relatietherapie in samengestelde gezinnen is anders dan bij “gewone” gezinnen.

In kerngezinnen (“gewone” gezinnen) is het duidelijk dat beide ouders het beste voor hun kinderen willen. In samengestelde gezinnen willen beide partners ieder het beste voor de EIGEN kinderen. Niet dat men de kinderen van de ander dit misgunt, maar men is gevoeliger voor de situatie en gevoelens van eigen kinderen. Dat heeft alles met loyaliteit te maken.

Relatieproblemen in samengestelde gezinnen gaan meestal over de kinderen. “Steken onder water”, onbegrip van de stiefouder die zelf geen kids heeft en zich onvoldoende realiseert hoe gevoelig de ouders zijn, of zich niet kan inleven in kinderen. Stiefouders beschadigen hun relatie door zich negatief uit te laten over het stiefkind. Men bekritiseerd het liefste wat de ander heeft. Dat maakt de relatie kapot.

De meeste stiefouders proberen rekening te houden met de gevoeligheden van de partner en van diens kinderen. En dat terwijl kinderen soms bewust, maar meestal onbewust wél op stiefoudertenen gaan staan. Zelfs bij bewuste acties van kinderen om de stiefouder te negeren, is het beter te onderzoeken waar dit gedrag vandaan komt dan te grijpen naar straf. Echter, de stiefouder (die zich toch al “kop van Jut” voelt) heeft daar vaak weinig behoefte aan. Maar kinderen die dit gedrag vertonen hebben vaak loyaliteitsproblemen. En dat los je niet op met straf.

Een goedbedoelde vraag van de stiefouder wordt door pubers snel ervaren als bemoeizucht. Want ook van de stiefouder wordt meestal onvoldoende gezien hoeveel deze investeert. Hij/zij voelt zich daarom ook vaak ondergewaardeerd. En als deze stiefouder zich beklaagt bij anderen dan zegt de omgeving “je wist toch tevoren waar je aan begon”, kortom: onbegrip. Of men weet het beter: “als IK in jou positie was dan wist ik het wel…“. Het schip verlaten? Harder optreden?

Partners maken steeds opnieuw afspraken, die vaak onvoldoende worden nagekomen. Dit heeft te maken met consensus. Moeder of vader belooft dat zij/hij voortaan anders zal handelen, maar zegt iets toe waar moeder of vader niet ècht achter kan staan. Zo’n toezegging is weinig waard omdat die meestal niet wordt nageleefd. Dit leidt tot teleurstelling bij de partner en hup: weer een conflict.

Gewone relatietherapie (met onvoldoende kennis van samengestelde gezinnen) verergert soms de zaak (men raakt uitgeput). Partners in een stiefgezin hebben vaak andere hulpvragen dan die in kerngezinnen. Psycho-educatie (uitleg dat de situatie ingewikkeld is) kan veel oplossen. Heel vaak krijg ik te horen “ik dacht dat ik de enige was…”

Kinderen leggen vaak precies bloot hoe ingewikkeld de situatie is. Dat wordt de kinderen soms aangerekend, maar zij kunnen nooit verantwoordelijk worden gesteld. Het toont wel aan hoe klem de volwassenen zitten en het geeft hen ruimte om zich te bemoeien met de relatie. En dat is niet goed voor kinderen.
Een relatiebreuk lijkt voor de kinderen misschien geen groot verlies, maar als papa of mama verdrietig is, voelen zij zich vaak schuldig. En soms hadden zij ook, naast de vele frustraties, ook positieve gevoelens bij de partner. Bovendien leert het hen dat relaties tijdelijk zijn. Waarom zouden ze dan nog investeren in een volgende relatie?

Boekentip: Polysecure, van Jessica Fern

Dit boek gaat over hechting, en wat je op dat vlak tegenkomt als je een non-monogame relatievorm overweegt. Ook als je dat niet wilt geeft het heel veel inzicht in hoe hechtingsstrategieën voor of tegen je kunnen werken in relaties.

Schrijf je verhaal eens vanuit het perspectief van de ander.

Raken jullie constant in discussies terecht en kom je daar niet uit? Probeer het verhaal eens op te schrijven of te vertellen vanuit het perspectief van de ander. Dit haalt je uit je eigen reactiepatroon en zorgt ervoor dat er tussen jullie meer ruimte en begrip ontstaat.

Bedenk dat je, datgene waarin jullie verschillen tegenover elkaar kunt zetten, maar ook als aanvulling aan elkaar kunt zien. In plaats van een conflict te creëren, ben je daarmee samen extra krachtig.

Als je problemen hebt in je relatie op wat voor gebied dan ook...
Komen jullie er samen niet uit...
Wacht dan niet te lang om hulp te zoeken.

Ik weet het is een hele stap om hulp te gaan zoeken en je problemen te delen met een therapeut... maar jullie zijn het meer dan waard.

Wacht niet te lang met het zoeken van hulp bij relatieproblemen. Je laat een lekkende kraan toch ook niet lopen totdat je huis onder water staat? Waarom zou je bij zoiets belangrijks als een liefdesrelatie wel blijven aanmodderen tot het eigenlijk al bijna te laat is? Ga op zoek naar iemand die jullie kan helpen, scheiden kan altijd nog.

Praten met elkaar in een relatie, ...soms lukt het even niet meer en voor we het weten zijn we in een patroon van élkaar verwijten maken aangekomen. Wat dan helpt is te vertellen aan de belangrijk ander wat jouw persoonlijke ervaring is van een situatie en wat je daarin zo mist. In het verwijt ligt namelijk altijd een verlangen! En door je verlangens naar elkaar uit te spreken kun je elkaar ook weer horen, sta je weer open en communiceer je echt met elkaar.

Conflicten en ruzie ontstaan vaak door oordelen en kritiek richting de ander. De tegenreactie op zo’n aanval is dan verdediging.

Met een oordeel of kritiek probeert iemand eigenlijk te zeggen dat een behoefte niet is vervuld. Onvervulde behoeften brengen gevoelens als boos, verdriet etc. met zich mee. Wanneer vanuit dit gevoel wordt gecommuniceerd resulteert dit vaak in het geven van oordeel of kritiek.

Wanneer je voor jezelf bedenkt welke behoeften zijn verbonden aan je gevoelens, dan wordt het gemakkelijker om te communiceren vanuit deze behoeften.

Basisbehoeften die iedereen heeft zijn:

Autonomie (b.v. eigen keuzes maken, doelen nastreven)

Integriteit (b.v. jezelf kunnen zijn, zelfrespect)

Vieren & rouwen (stil staan bij het leven en bij verlies)

Onderlinge afhankelijkheid (o.a. begrip, erkenning, acceptatie)

Spel (humor, plezier)

Welzijn (harmonie, orde, schoonheid, vrede)

Fysieke behoeften (o.a. aanraking, beweging, bescherming, onderdak, rust, seksuele intimiteit, eten, drinken)

Als je bij de nieuwe vriend/vriendin intrekt ben je vaak in 1e instantie “op bezoek” en na verloop van tijd voel je dat je “thuis” komt. Bij een samengesteld gezin (stief/bonus/plusgezin) is dat vaak nog veel meer, omdat er kinderen aanwezig zijn, en soms ook nog af en toe meekomen met de nieuwe partner. Het zou dus ook wenselijk zijn als de partners een totaal nieuwe start maken. Maar ja, dat is niet altijd mogelijk.

Zeker als je een tijd samenwoont ga je je als partner in het huis van de ander wel thuis voelen. Je duikt de koelkast in, je kookt alvast, je repareert eens wat. Maar bv. je ouders zullen misschien wel even moeten wennen. En zij komen inderdaad op bezoek. Maar voor je kinderen die zouden op den duur dit huis ook als “thuis” moeten ervaren.

De kinderen die in de woning zijn geboren zullen het niet leuk vinden om slaapkamers opnieuw te verdelen. Je staat je kamer heus niet zo maar af. De kinderen van de nieuwe partner moeten ook een eigen plekje hebben. Ze kunnen niet in een washok.

Voor de oorspronkelijke bewoners is een verbouwing wel ingrijpend maar kan het wel leuk worden om dan een andere kamer te krijgen. Maar pas op met de twee stiefzusjes of -broertjes die het zo goed kunnen vinden met elkaar….. Als je ze bij elkaar voegt op één kamer kunnen daar alsnog problemen ontstaan. Ze lijken immers niet in álles op elkaar! Met elkaar spelen is toch echt iets anders is dan samen een kamer delen.

Helaas komt het nogal eens voor dat het samengesteld gezin toch niet zo’n goed idee blijkt te zijn. Verliefdheid maakt blind, zo zegt men vaak. Het is onverstandig om heel snel in te trekken bij de ander. Bv. een vriendin die haar woning opzegt en nadat ze bij haar vriend (met kinderen) is ingetrokken en tot de conclusie komt dat ze zich niet gerealiseerd heeft wat het is om met kinderen in een huis te leven. Ze zou zo graag af en toe een eigen kamer willen hebben, om tot rust te kunnen komen.

Nog vervelender wordt het als je beseft dat de relatie toch niet biedt wat je beoogd had. Je hebt geen eigen woning meer, en als je de relatie verbreekt sta je misschien wel op straat.

Een reden van misverstanden tussen mensen is dat we denken te weten wat de ander denkt. Dat de ander alles net zo interpreteert als wijzelf doen. De ander is precies zoals jij. Wat wij denken waar te nemen is de waarheid.
En toch, de ander is uniek, in gedachten, interpretaties, ervaring en gevoelens, misschien wel in alles.
Houd dat in gedachten als je in de valkuil stapt en denkt te weten hoe iets voor de ander is.
Een goede vraag is: 'Hoe is dat voor jou?'. Deze vraag nodigt uit en laat de ander in zijn waarde.

Als je geraakt wordt door iets wat je partner wel of niet doet of zegt, is het vaak makkelijker om te verwijten of je terug te trekken, dan om je kwetsbaar op te stellen. Toch?

Twee uitspraken die mij o.a. geholpen hebben anders te leren kijken en handelen. Ik wil je uitnodigen er eens bij stil te staan voor jezelf:
* Achter ieder verwijt schuilt een verlangen of een nog niet (h)erkende behoefte; Wil je eens verder kijken dan het verwijt wat je maakt? Welk verlangen of welke behoefte in jou ligt er onder? En mag die er zijn? Durf je die uit te spreken, kenbaar te maken aan de ander, los van of deze vervuld kan worden.
* Kwetsbaarheid is de lijm van de verbinding; Durf jij te laten zien wat er in je omgaat? Emotioneel eerlijk te zijn? Als jij zichtbaar wordt met alles wat er is, geef je de ander meer van jezelf om mee te kunnen verbinden. Kwetsbaarheid nodigt de ander uit om naast je te komen staan. Het vraagt moed, maar het is waar het herstel kan beginnen.

Als het praten met elkaar even niet lukt, schrijf elkaar dan eens een brief?
Wat zijn je verwachtingen binnen jouw relatie? Hoe moet die relatie er dan uit zien? Benoem minstens 5 positieve punten binnen jullie relatie, en blijf bij de op en aanmerkingen over de ander dicht bij jezelf. (Als er geschreeuwd wordt dat doet mij denken aan of dat levert bij mij 'dit' gevoel op?) En ga voor jezelf eens na, leef je je leven vanuit eigen normen en waarden, vervul jij je eigen behoeftes maar ook in je relatie? Maak jezelf hiervan bewust, zodat je keuzes kan maken waar je zelf achter staat.
Kom je hier zelf niet uit, neem dan contact op.

Vertel je wens.
Als de irritaties oplopen kun je gemakkelijk vervallen in verwijten naar elkaar. De ander heeft dan de neiging zich te gaan verdedigen. Dat eindigt al snel in weer een conflict. Jammer.
Probeer te bedenken welke wens er verborgen zit onder het verwijt: wat wil je dat er wél gebeurt? Als je daarmee begint is de kans op een beter gesprek een stuk groter. Succes!

Een relatie beginnen is echt makkelijker dan een relatie behouden. Dit zullen de veel stellen ondervinden. Als jullie twijfelen of jullie samen verder willen, maak dan samen de balans op.
Bespreek of schrijf op wat je waardevol vindt aan de ander, wat de relatie jouw biedt en waar je tegenaan loopt, wat je irriteert, wat je mist en wat je verdriet doet.
Ieder vindt eerst voor zichzelf uit wat de waarden zijn. Vervolgens bespreek je dit met elkaar. Dit gesprek kan jullie verbinden of doen besluiten dat het beter is om de relatie te beëindigen.
De balans kan jullie veel inzicht geven en helpen.

Lees : De 5 talen van de liefde van Gary Chapman

Kijk samen naar jullie hechtingsbehoeften:

Dat ik belangrijk voor je ben
Dat je bij mij blijft
Dat ik goed genoeg ben zoals ik ben
Dat je mij erkent en waardeert
Dat je van mij houdt
Dat je er voor mij bent

Bespreek samen welke van deze behoeftes nog aandacht nodig heeft, en durf hier eerlijk te zijn!

Behoeften binnen de relatie - deel 2
Zie ook deel 1.
Ook belangrijk binnen de relatie is: ruimte. Eigen ruimte om eigen dingen te doen zonder de ander. Vriendschappen, hobby's, alleen zijn of wat dan ook.
Maar ook een eigen maatschappelijk invulling zoals werk, mantelzorg, vrijwilligerswerk.
Het is van belang om die eigen plek te hebben.
Daarnaast is het ook belangrijk om samen een maatschappelijk functioneren te hebben, samen uit, samen zorgen voor (kinderen, ouders, inkomen etc.)..... Daarmee bevestig je je relatie.

Verschillende behoeften binnen een relatie - deel 1
Ruzies laten zien wat er wel en niet goed gaat in de relatie. Niet door het onderwerp, maar door het ontbreken van een onderliggende behoefte. De behoefte aan gezien worden, erkenning, waardering, gesteund worden, intimiteit en verbondenheid. Je kunt de behoefte die niet vervuld wordt vinden door te kijken waar de ruzie nou werkelijk overgaat. Soms kom je daar met elkaar wel uit, soms kom je er achter met een beetje hulp. Veelal wordt dat als een eye-opener ervaren.

Als de communicatie niet goed loopt, dan is de intimiteit meestal ook ver te zoeken. Werk samen eerst aan het verbeteren hiervan, door bijvoorbeeld meer te delen van wat er in je omgaat. Hierdoor stel je je meer open, en loopt je partner niet meteen tegen een 'muurtje' aan. het zorgt voor meer ruimte en betrokkenheid..

Maak je niet druk om kleine irritaties, maar kijk naar irritaties die meer invloed hebben. Ik hanteer altijd de schaal van irritaties: hoe groot is mijn irritatie op een schaal van 1 tot 10, waarbij een 1 staat voor een kleine irritatie, en een 10 voor een grote. Door onderscheid te maken, maak je niet alles groot en laat je niet alles oplopen. Bespreek samen je grote irritatie en hoe je deze kunt oplossen. Een perfecte partner bestaat niet, en ben jij ook niet. Het gaat er uiteindelijk om hoe je hier samen mee omgaat.

Wanneer iemand iets doet wat we als lastig of pijnlijk ervaren zijn we vaak geneigd om de ander een negatieve intentie toe te kennen. Als jouw partner te laat komt bijvoorbeeld, denken we dat dit komt omdat ze de relatie niet belangrijk vindt. Of als hij niet aandachtig genoeg gedag zegt bij het binnenkomen, is dit vast omdat hij ons niet meer ziet zitten.
We vullen in wat de ander voor reden kan hebben. Vaak is dit veel negatiever dan wat er echt aan de hand is. Je kunt dit navragen, of als je deze mogelijkheid (nog) niet hebt kun je bedenken wat een meer liefdevolle reden zou kunnen zijn.

Misschien komt ze te laat, omdat ze nog een oud vrouwtje hielp oversteken of zegt hij zo halfslachtig gedag, omdat hij met zijn hoofd bij een interessant project zit. Het verandert niks aan de situatie, maar kan er wel voor zorgen dat jij je minder geïrriteerd of gespannen voelt tot je weet wat er werkelijk aan de hand is.

Hoe je een autoritaire (stief-)vader kunt worden.

Deze stiefvader was nogal autoritair: ook zijn eigen kinderen waren soms een bang voor zijn boosheid en autoritaire gedrag. Ook in het contact met zijn stiefzoon ging hij regelmatig te ver in het sanctioneren. Zijn partner (de moeder van stiefzoon dus),sprak hem er regelmatig op aan. En dan hadden zíj weer ruzie!

De huisarts
Huisartsen zijn geneigd om conflicten in de puberteit te normaliseren. Dat is over het algemeen ook juist, want het hoort er een beetje bij. Moeder vertelde over de conflicten tussen de stiefvader en haar zoon, maar de huisarts had gezegd: ik heb ook regelmatig conflicten met mijn zoon van 17. Deze huisarts probeerde iets te normaliseren, maar besefte niet dat een stiefsituatie een heel andere aanpak vraagt.

De geschiedenis
Zijn moeder had een nieuwe partner gekregen toen de natuurlijke vader overleed. De jongen was toen 11 jaar. Hierna werden twee kinderen geboren, waar hij het goed mee kon vinden. Hij had een “nieuwe vader”, zo zei men, en over zijn natuurlijke vader werd niet meer gesproken. Dit had ook te maken met de tamelijk slechte band die moeder met haar voormalige schoonfamilie had gehad. De zoon kende de familie van vaders kant nauwelijks.

Geen contact met eigen roots geeft loyaliteitsproblemen
Uit loyaliteit naar zijn moeder zei hij niks over zijn wens om het contact met de familie van zijn vader te hebben. Nadat dit duidelijk werd en hij toestemming kreeg contact met de familie van vader op te nemen, ging het beter. Het ging misschien ook wel om puberteitsdwarsheid, maar vooral de loyaliteit naar zijn vader zat hem het meeste dwars. Nu waren de conflicten er nog hoogst zelden èn beter oplosbaar.

De ontdekking
Ook ontdekte stiefvader dat de band met zijn eigen kinderen niet was zoals hij wilde. Hij begon te beseffen dat hij nog steeds last had van zijn autoritaire vader. Hij durfde gemakkelijker dan voorheen te kijken naar zijn conflicten met zijn kinderen en de link te leggen met zijn eigen vader.

Onderzoek je conflicten
Door je conflicten te onderzoeken en niet naar anderen te blijven wijzen leer je veel over jezelf. Conflicten zijn een bron van zelfkennis, als je dit wilt zien. Dat geldt overigens niet alleen voor stiefouders 😉

Relatie problemen en de gevoelens die je daardoor ervaart zijn vaak een herhaling van de gevoelens die je als kind gehad hebt. Door de link te leggen met het verleden kan er al meer rust ontstaan.

Passief agressief gedrag uit zich bijvoorbeeld in sarcastische opmerkingen, kritiek uiten, mopperen, zwijgen, anderen de schuld geven, afspraken niet nakomen, uitstelgedrag, weglopen.

Vaak zit er achter dit gedrag een onvervulde behoefte en heeft iemand niet geleerd om behoeften en gevoelens op een positieve manier te uiten. En om aan te geven wat hij/zij nodig heeft.

Ook kan er in een relatie een patroon zijn ontstaan waarbij niet echt geluisterd wordt en via een omweg alsnog geprobeerd wordt om de boodschap over te brengen.

Om de communicatie te verbeteren is de eerste stap bewustwording van het patroon bij jezelf en/of in je relatie.
Het kan zijn dat je onbewust op dezelfde manier jezelf uit zoals je dat bij je ouders hebt gezien. Soms is bewustwording al voldoende om te gaan oefenen met een andere manier van communiceren. Dat wil zeggen op een volwassen manier je behoeften aangeven en eventueel een verzoek doen aan de ander om daar rekening mee te houden. Je blijft dan weg uit de aanval-verdedig modus.

Wanneer er dieperliggende oorzaken zijn, zoals angsten en overtuigingen kan de vervolgstap zijn om die verder te bekijken en op een andere manier mee om te gaan. Zodat er ruimte ontstaat om de stap te zetten naar volwassen communicatie.

Zorg voor speelsheid in de relatie. Een gezonde dosis humor en creativiteit in de relatie zorgt voor meer verbinding, betrokkenheid en credits bij je partner. Maar het zorgt er ook voor dat jullie beter kunnen omgaan met tegenslagen en creatiever zijn in het vinden van oplossingen.
Speels zijn kan al zitten in impulsiviteit, of samen kinderspelletjes doen, je partner plagen, romantiek, dansen, noem maar op.
Dus hoe speels kun jij zijn in je relatie?

Het kan soms best lastig zijn om elkaar te vinden op communicatief gebied. Misschien is de 1 niet echt een prater, of zitten jullie op een totaal verschillende lijn. We merken als er weinig gesproken wordt dat er weerstand kan ontstaan in je relatie.
Gelukkig zijn er vele manieren om hiermee aan de slag te gaan, bijvoorbeeld de relatie gesprekskaarten in te zetten.
Door elke keer een kaart te pakken, en over dit onderwerp in gesprek te gaan blijf je contact maken met elkaar, ook zitten er verschillende "doe" opdrachten in om meer verbinding te krijgen met elkaar.
Mogelijk is dit al voldoende om de communicatie op gang te brengen, en dat er op deze manier al meer rust en ruimte ontstaat.
Kom je er zelf niet uit neem dan gerust contact op.

Een behandeling van een of beide ouders tijdens de scheiding, waarin EMDR is opgenomen, kan het hele scheidingsproces positief beïnvloeden. Door de ouder te ondersteunen in het verwerken van de traumatische gebeurtenissen, kan deze met meer rust en energie de kinderen helpen bij hún verwerking.

Het boek Mating in Captivity van Esther Perel geeft een praktisch en duidelijk overzicht van de manier waarop we vandaag de dag in onze relaties staan. Het geeft inzicht in onze patronen en verwachtingen en geeft mooie voorbeelden van hoe hier mee om te gaan.

Je zou wel willen dat de ander wat minder dit deed, of meer dat. Nooit is het goed. Je bent kritisch en je relatie heeft t daardoor vaak spanning. Bedenk dan dat als je met een vinder wijst naar de ander er 3 vingers naar jezelf wijzen. Kortom: het begint bij jouzelf; wat mis je en waar komt deze behoefte vandaan? Vaak is de ander de bliksemafleider om niet naar jezelf te hoeven kijken.. In een relatie wordt dat vaak pijnlijk duidelijk.