Tips bij omgaan met ziekte

Omgaan met een ziekte kan een uitdagende en emotionele ervaring zijn. Voor jezelf én voor je omgeving. Hieronder volgen vijf praktische tips die je kunnen helpen in dit proces:

1. Accepteer je emoties. Het is normaal om verdrietig, boos of angstig te zijn. Probeer deze emoties te erkennen en accepteren in plaats van ze te onderdrukken en vast te zetten.

2. Blijf in contact met anderen. Praat met vrienden en familie over je gevoelens voor steun, of zoek begeleiding bij een professional. Sociale steun kan een belangrijke rol spelen bij het omgaan met ziekte.

3. Zorg goed voor jezelf. Eet gezond, beweeg regelmatig en neem voldoende rust. Door goed voor jezelf te zorgen, kun je je fysiek en mentaal sterker voelen waardoor je je draagkracht vergroot.

4. Maak een plan voor de toekomst. Stel doelen en maak plannen voor wat je wilt bereiken. Het hebben van iets om naar uit te kijken kan je helpen om positief te blijven in het hier en nu.

5. Focus op het heden. Ziekte kan veel onzekerheid met zich meebrengen over de toekomst. Probeer je te concentreren op het hier en nu en de kleine dingen te waarderen.

Het omgaan met ziekte is een proces dat tijd en oefening kost om je aan te passen aan de veranderingen en eventueel het verlies wat de ziekte met zich meebrengt. Mildheid voor jezelf is hierin van belang!

Nieuw Emotioneel Inzicht (NEI = Neuro Emotionele Integratie) is een werkwijze die direct gaat naar de oorzaak van je klachten. Of het nou pijn, ziekte of belemmerende gedragspatronen betreft of ongewenste emotionele dan wel fysieke klachten. Het zijn allemaal uitingen van jouw lichaam met de bedoeling er aandacht aan te geven en de boodschap te achterhalen. Wat is er mis? Zie het als body - talk! Je lichaam geeft signalen. Het is aan ons om die signalen te gaan leren lezen en de oude onverwerkte emoties, trauma's en ervaringen aan het licht te brengen, opdat ze alsnog verwerkt kunnen worden en losgelaten.

Met NEI richten we ons dus op het loslaten van die emotionele blokkades en belemmerende overtuigingen. Het weer in balans brengen van je onderbewuste met je bewuste waardoor je lichaam niet meer hoeft 'te schreeuwen om aandacht door middel van het uiten van de ziekte of klacht'. We sporen door middel van de Biotensor (energetisch test materiaal) de incongruenties op die jouw lichaam laat zien en laten deze middels een bepaalde adem techniek in combinatie met het energetische therapeutische werk van de Biotensor los.

Ben jij nieuwsgierig? Wil je ruimte, rust en ontspanning ervaren door 'oude pijn' op te sporen en los te laten? Laat je verrassen door deze magie en voel je welkom in mijn praktijk

Aandacht verleggen - Misofonie

Misofonie kan heel vermoeiend zijn. Je bent sterk gefocust op geluiden die je triggeren. Het geluid lijkt een gevaar voor je, dus je bent alert.

Je aandacht verleggen kun je trainen. Het is moeilijk om ergens niet aan te denken. Je kunt wel bewust ergens wél aan denken. Met het trainen leer je je aandacht bewust te richten.
Stel dat je aan tafel zit met andere mensen, neem je dan voor dat je je aandacht bewust richt op het gesprek en dat je let op wat de persoon zegt. Probeer dingen te onthouden omdat je ze later op wil schrijven. Zorg dat je hersenen even iets anders te doen hebben dan luisteren naar geluiden.

Schrijf na de maaltijd op hoeveel stopwoorden iemand heeft gebruikt, of welke Engelse woorden je hebt gehoord, of welke moeilijke woorden er in het gesprek voorkwamen, of welke gezichtsuitdrukkingen je zag, of welke handgebaren je hebt gezien?

Train dit door steeds te herhalen. Begin met het trainen van je aandacht in neutrale situaties, bijvoorbeeld als er geen triggergeluiden zijn. Leg de lat niet te hoog en wees in het begin tevreden met enkele minuten.

Wil je meer weten over therapie bij Misofonie, stel gerust vrijblijvend je vragen.

Als je ziek bent, kan je wereld snel kleiner worden en alle aandacht opgeslokt worden door je pijn en ongemak, je beperkingen, de behandelingen en de prognose. Bezin je dan op welke waarden en levensgebieden voor jou het allerbelangrijkste zijn, zodat je je beperkte energie kunt richten op die mensen en zaken die je leven betekenis en bevrediging geven.

Ga in gedachten in gesprek met het lichaamsdeel dat ziek, abnormaal of pijnlijk voelt. Vraag wat je kunt doen waardoor het zich beter gaat voelen. Troost het en geef het liefdevolle aandacht. Stel het gerust en leg uit dat dit soort gevoelens/symptomen bij heel veel mensen voorkomen en vaak onschuldig zijn. Beloof het lichaamsdeel dat je naar een dokter gaat als de klachten echt niet over gaan, zodat deze - als expert - kan vaststellen of het een reële reden is om je zorgen te maken.

Bij een training rondom chronische pijn vertelde de docent (met chronische pijn), dat de beste tip die ze ooit had gehad (en ze had heel wat artsen en andere hulpverleners gezien): zet een kookwekker bij je activiteiten, zodat je voldoende rust neemt tussendoor. Pijn hebben kost heel veel energie, voor je het weet is alles opgebruikt en kun je niet meer. Een simpele kookwekker (of tegenwoordig: het alarm op je telefoon ;-)) helpt je maat te houden.

Omgaan met een langdurige of chronische ziekte vraagt om een tweesporenbeleid. Enerzijds serieus de mogelijkheden onderzoeken die je beter kunnen maken of je pijn kunnen verlichten (en daarnaar handelen), anderzijds het jezelf zo comfortabel mogelijk maken binnen de beperkingen die er zijn. En dan je dus niet het hoofd breken over wat er anders moet of kan.

Pijn bij een chronische ziekte is nooit statisch, de ene keer is het heel erg, een dag later valt het wel mee. Soms weet je de oorzaak van een verergering, vaak ook niet. Wat het akeliger kan maken dan nodig, is jezelf de schuld geven van een verergering. Jezelf vertellen dat je iets fout doet waardoor je zoveel pijn hebt, denken je het zelf veroorzaakt. Stop daarmee. Je doet jezelf alleen maar meer pijn.

Boek: Wanneer je lichaam nee zegt
Schrijver:Gabor Maté

Gabor Maté belicht op basis van wetenschappelijk onderzoek, tientallen jaren ervaring als arts en met behulp van vele verhalen uit de praktijk, zijn visie op de mind-bodyconnectie in relatie tot gezondheid en ziekte. Daarnaast belicht hij het effect van verborgen)stress en onze mentale gesteldheid op het ontstaan van veel voorkomende ziektes.

Dit boek overtuigt ons van de onlosmakelijke koppeling tussen lichaam en geest en bovenal van de wijsheid die wij bezitten om onszelf te helen, als we naar ons lichaam leren luisteren.

Ben jij je bewust dat stress van invloed kan zijn op lichamelijke klachten? Merk jij op dat als je blij voelt jij je lichaam ook anders voelt? En als jij stress voelt, jij dit ook in jouw lichaam ervaart? Dan is het niet zo vreemd dat langdurige stress van invloed is op het functioneren van jouw organen, ontstaan van ziektes etc.
Nog meer redenen om meer aandacht te besteden aan dat jij je goed voelt van binnen!

Als je te maken krijgt met ziekte (van jezelf of van een naaste in je omgeving) gaat het leven er anders uitzien dat je dacht. Het is moeilijk om niet te blijven hangen in teleurstelling, (zelf)medelijden of negativiteit. je hebt eerst tijd nodig om deze nieuwe situatietot je door te laten dringen.
Ga dan aan de slag want het gaat niet vanzelf beter: leef in het nu, zoek steun bij anderen, doe dingen waar je je goed bij voelt, sta stil bij wat er nog wel kan en vooral bij wat het leven nog te bieden heeft, ook al zijn het kleine dingen.
Loslaten van verwachtingen speelt zeker ook een rol, als je dat kunt is er ruimte voor wat er gebeurt rond de ziekte. Sterkte.

Omgaan met ziekte......
Tja, we hebben er niet om gevraagd.

Lichaamsbeleving......
Tja, We doen het er maar mee. Maar hoe dan?

Uit eigen ervaring neem ik graag de mogelijkheden binnen de onmogelijkheden door. Acceptatie /berusting afgewisseld met frustratie /wanhoop / pijn en al wat niet meer, maar vooral, je zegeningen tellen dat je er nog bent. En vooral kijken naar wat er nu allemaal nog wel kan, hoe klein ook. Ik begeleid je graag naar een haalbaar en iets gelukkiger leven, met je hele hebben en houwen erbij.

Het kan heel moeilijk zijn om te accepteren dat je ziek bent, je wilt niet altijd je omgeving belasten. Dat maakt dat je je eenzaam kunt gaan voelen. Praten hierover is heel belangrijk. Er zijn verschillende lotgenoten groepen waar je kunt aansluiten om samen ervaringen en gevoelens uit te wisselen. Kijk maar eens op het internet als je de ziekte waardoor je bent geraakt intoetst. Als jij of je naaste geraakt is door kanker, zijn er door heel Nederland inloophuizen waar je steun en een luisterend oor kunt vinden
Ook kan het lezen van een boek bijvoorbeeld: Omgaan met ziekte, een gids voor de patiënt, het gezin en de zorgverlener van Manu Keirse helpen. Gesprekken voeren met een therapeut kunnen ook helpend zijn.

Edith Eger, schrijft in haar boek: Het Geschenk, "Je hebt altijd een keus''.
Edith Eger is psycholoog en holocaust overlever. In haar boek het Geschenk staan praktische tips om je aan te moedigen de gedachten die je gevangen houden en het destructieve gedrag dat je belemmert te veranderen. "Je hebt altijd een keus"
Haar krachtige lessen vormen samen met de verhalen uit Egers eigen leven en die van haar cliënten, Het Geschenk.
In dit boek leer je om je slechtste momenten te zien als je beste leermeesters en vind je vrijheid door de kracht die erin zit.

Dirk de Wachter, psychiater, schrijft vanuit zijn eigen ervaring met ziek zijn in zijn boek vertroostingen:

"Troost zit in kunst, natuur, schoonheid, gedachten, rituelen , maar vooral: in de ander"

Zoek een therapeut die zelf zo mogelijk ook ervaringsdeskundige is. Die dus weet waar hij of zij het over heeft en jou daarmee beter aanvoelt en kan ondersteunen.
Vaak weet je wel wat goed voor je is: in beweging komen, het de tijd geven, goede zelfzorg etc. Maar om het leven weer een beetje op te kunnen pakken, is het allereerst van groot belang dat je probeert om de knop in je hoofd om te zetten, want je hoofd is vaak al eerder aan grotere stappen toe dan je lichaam. In je hoofd wil je zo snel mogelijk terug naar je oude niveau van 'kunnen'. Dat merk je aan het feit dat je regelmatig terugkijkt naar wat je eerder allemaal kon. Als je dan merkt dat je dat level niet 1, 2, 3 terug hebt, dan kan dat teleurstelling en frustratie veroorzaken.
Probeer daarom niet telkens terug te kijken en te vergelijken. Neem in plaats daarvan elke dag een kleine stap. Zo boek je echt succesjes en wees daar blij mee. Zo komen lichaam en geest eerder met elkaar in balans. Het brein ontspant daarvan.
Jij bepaalt zelf welke stapjes dat zijn, maar doe die dingen waar je je goed bij voelt, dingen die je leuk vindt.
Door in een rustig tempo te gaan werken, geef je jezelf de tijd om op te laden van datgene wat prettig is en in een rustig(er) tempo je emoties te verwerken.

Het krijgen van een ziekte is een heel rouwproces. vaak kun je niet meer de dingen doen die je voor je ziekte deed en dat doet pijn.
bij dit verwerkingsproces kan het helpen om met een rouwtherapeut te gaan praten

In de podcast “Zinvol leven” luister je naar Susan Kouwenberg. Een aantal jaar geleden werd zij om gezondheidsredenen arbeidsongeschikt. Tegelijkertijd studeerde Susan Toegepaste Psychologie. Deze dubbele ervaring leerde Susan veel over zinvol leven terwijl je ziek bent. En wij leren weer van haar. Zoals haar inspirerende uitspraak: "Nooit afgekeurd voor een zinvol leven."

Je vindt deze podcast op Spotify en Podimo.

Ziek zijn is frustrerend. Zeker als je langdurig ziek bent kan je daar, naast dat je je gewoonweg al ellendig voelt, veel stress van ervaren. Maar, dat hoeft niet. Die stress die helpt je namelijk niet verder en kan zelfs je herstel in de weg staan.

1. Wees lief voor jezelf
et aller, allerbelangrijkste is dat je lief bent voor jezelf. Ga jezelf niet straffen, want dat heeft geen enkele zin. Als je lichaam nee zegt is het heel normaal dat je in eerste instantie boos op jezelf wordt, maar het is niet helpend voor je herstel.
2. Ga op zoek naar hulp
Allereerst hulp om medisch gebied. Ga naar de huisarts of de specialist die jou kan helpen te herstellen. Herstel kan lichamelijk zijn, maar zeker als dat niet of beperkt mogelijk is dan is hulp op psychologisch gebied heel erg belangrijk.
3. Blijf bewegen
De eerste impuls bij ziek zijn is, om dan ook maar meteen minder – of niet – te bewegen. Bij sommige ziektes zal het inderdaad ook beter zijn om niet te bewegen, maar dan zal de arts je dit persoonlijk ook adviseren.

In de meeste gevallen is bewegen echter het beste medicijn.
Dit hoeft niet meteen intensief sporten te zijn, door elke dag te wandelen werk je al aan je gezondheid.
4. Praat met je omgeving
Voor veel mensen is ziek zijn iets wat je pas goed begrijpt als je het zelf ook meemaakt.
Verwacht daarom niet dat iedereen kan begrijpen wat jij doormaakt, maar door te communiceren over je ziekte creëer je in algemene zin wel meer begrip. Praat ook met je omgeving over wat je wel en niet kan.
Wees niet bang om nee te zeggen als mensen iets van je vragen of met je willen afspreken wat eigenlijk niet gaat. Maar door te communiceren en aan te geven wat nog wel gaat creëer je begrip en kan je samen met je omgeving kijken wat nog wel kan.

Het gaat er uiteindelijk ook niet om dat iedereen jou begrijpt. Veel belangrijker is het dat jij werkt aan je herstel, zelfliefde en het beste uit je dag haalt. Gun jezelf tijd en zorg goed voor jezelf.

De pijn de baas is het boek van Drs Frits Winter.
Dit boek is volledig gewijd aan het leren omgaan met en het leren verminderen van chronische pijn.
Een zeer informatief boek over de werking van chronische pijn en hoe je hier meer de regie over kunt krijgen.
Het boek wordt ingezet bij veel revalidatiecentra en pijnpoli's. Het is informatief en tegelijkertijd een werkboek.
Het devies van het boek is: Word je eigen therapeut.

Niemand zit er op te wachten om ziek te zijn. Als het dan toch gebeurd is het vaak afhankelijk van de persoonlijkheidsstructuur hoe je ermee omgaat. De een is van nature geneigd om meteen ten strijde te gaan en neemt een vechthouding aan, een ander kan zich verlamt en onmachtig voelen om iets te doen, weer een ander kan de neiging hebben om de ernst te ontkennen en als het ware wegvluchten voor het probleem.

Neem bijvoorbeeld een hoge bloeddruk. De een neemt gelaten een pilletje, iemand anders gaat meteen aan de slag met lifestyle veranderingen in de hoop dat medicijnen nog voorkomen kunnen worden een derde blijft er lekker op los feesten. Hierbij een paar tips:
- Luister naar je lichaam: Vaak geeft je lichaam je aan wat je nodig hebt.
- Zoek de juiste balans tussen ontspannen en herstelactiviteiten want teveel stress werkt meestal niet in het voordeel van herstel.
- Zoek de juiste professionals om je te begeleiden.
- Vertrouw erop dat er manieren en methoden zijn die je helpen, want hoe meer je daar op vertrouwt hoe groter de kans is dat je die manieren vindt.

Luister goed naar je lichaam. Je kunt niet altijd overleven door het te negeren. Het geeft je belangrijke signalen die je helpen te begrijpen wat je nodig hebt. Of je nu pijn hebt of je uitgeput voelt, je lichaam vertelt je wat er speelt. Geef het de aandacht die het verdient. Door bewust te zijn van deze signalen, kun je beter voor jezelf zorgen en stap voor stap vooruitkomen.

Een ziekte hebben is verlies van een toekomst, je moet je aanpassen aan een nieuwe werkelijkheid. En dat betekent een vorm van rouw. En daar mag je over praten, want dat mag de ruimte krijgen. Ook voor de partner.
Beide maken het op een andere manier mee. En dat kan ook voor ongewenste interacties zorgen.

Ook wanneer de dokter je verteld heeft dat je chronisch ziek bent, betekent dit niet dat je je niet meer beter kunt gaan voelen dan nu. Aanvaard de situatie op dit moment en ga uit van de mogelijkheden die je nu hebt en geniet binnen die mogelijkheden. Blijf daarbij hopen en open staan voor verandering in positieve zin. Zelfs als de klacht blijft zoals nu, kun je leren er beter mee om te gaan. Vaak zie je echter dat als je er beter mee om kunt gaan, de klacht ook vermindert.

Voor inzicht in je ziek zijn is integrale therapie voor lichamelijke en geestelijke gezondheid de meest passende vorm.
Het kan je helpen zicht te krijgen op ziekmakende patronen en de oorzaken ervan. Disbalans in het lichaam is vaak een spiegel voor innerlijke processen.
Lichaamsgerichte psychotherapie kan je helpen om vanuit deze inzichten patronen te doorbreken waardoor er heling en welbevinden ontstaat.
Consulten op het gebied van Innerlijk kindwerk, lichaamsgerichte traumatherapie, voeding & leefstijl en trauma sensitieve yogabeoefening, enz kunnen je meer in verbinding brengen met diepe emotionele weggestopte pijn die vaak via het lichaam zichtbaar wordt.

Als je ziek bent, kan je wereld snel kleiner worden en alle aandacht opgeslokt worden door je pijn en ongemak, je beperkingen, de behandelingen en de prognose. Het kan helpend zijn om je te richten op welke waarden en levensgebieden voor jou het allerbelangrijkste zijn, zodat je je beperkte energie kunt richten op die mensen en zaken die je leven betekenis en bevrediging geven.

1. Kies het juiste moment
Het kan eng zijn om je collega's en leidinggevende te vertellen over je chronische aandoening, maar eerlijkheid loont vaak. Kies een rustig moment om het gesprek aan te gaan. Dit kan tijdens een één-op-één gesprek met je leidinggevende of tijdens een teamoverleg als je denkt dat het voor iedereen belangrijk is om te weten.

'Ik wil graag iets persoonlijks met je delen. Ik heb diabetes en soms moet ik mijn bloedsuikerspiegel controleren en insuline spuiten. Ik heb hiervoor een rustige plek nodig. Hoe kunnen we dit samen organiseren zodat het mijn werk niet beïnvloedt?'

2. Wees duidelijk over je behoeften
Als je specifieke aanpassingen nodig hebt, wees hier dan duidelijk over. Dit kan variëren van een ergonomische stoel tot flexibele werktijden of extra pauzes. Je werkgever heeft vaak de plicht om redelijke aanpassingen te maken om je te ondersteunen.

'Door mijn fibromyalgie heb ik soms pijnlijke dagen. Zou het mogelijk zijn om op die dagen vanuit huis te werken? Dit helpt me om productief te blijven zonder dat mijn klachten verergeren.'

3. Houd het professioneel
Hoewel je open en eerlijk moet zijn, is het belangrijk om professioneel te blijven. Focus op hoe je aandoening je werk beïnvloedt en welke oplossingen er zijn om je werk goed te kunnen doen.

'Mijn chronische vermoeidheid zorgt ervoor dat ik soms moeite heb met vroeg beginnen. Zou het mogelijk zijn om mijn werktijden iets aan te passen, zodat ik om 10 uur kan beginnen in plaats van om 9 uur?'

4. Geef je grenzen aan
Het is belangrijk om je grenzen te kennen en deze aan te geven. Dit voorkomt dat je over je grenzen heen gaat en mogelijk je gezondheid schaadt.

'Ik wil graag laten weten dat ik na een intensieve vergaderdag wat extra rust nodig heb. Zou het mogelijk zijn om de dag na zo’n vergadering wat minder afspraken te plannen zodat ik weer kan opladen?'

5. Informeer je collega's
Soms is het nuttig om ook je directe collega's op de hoogte te stellen, vooral als je regelmatig met hen samenwerkt. Dit creëert begrip en voorkomt misverstanden.

'Ik heb een aandoening die ervoor zorgt dat ik soms even moet rusten of medicatie moet innemen. Als ik me even terugtrek, is dat waarom. Ik wil graag dat jullie dit weten zodat we goed kunnen samenwerken.'

6. Blijf in gesprek
Communicatie is een doorlopend proces. Plan regelmatig gesprekken in met je leidinggevende om te bespreken hoe het gaat en of er aanpassingen nodig zijn. Dit helpt om problemen vroegtijdig aan te pakken en je werkplezier te behouden.

'Ik merk dat de aanpassingen die we hebben gemaakt goed werken, maar ik zou graag nog eens kijken naar mijn werkuren. Kunnen we binnenkort een afspraak maken om dit te bespreken?'

Een nieuwe cliënt met longcovid kwam bij me. Ze vertelde hoe ze zélf al veel beter herstellende was dan een tijd geleden. Ze had zich verdiept in Dr. Sarno zijn methode. Deze heet TMS (Tension Myositis Syndrome) en ook de term die de lading beter dekt: BMS (Body Mind Syndrome).
De cliënte zei het heel treffend in één zin: "Het herstel van longcovid duurt langer vanwege emoties die niet gevoeld mogen worden."
De uitnodiging die hierin besloten ligt: ga bij aanhoudende lichamelijke klachten op zoek naar deze emoties, doorvoel ze, accepteer ze.
Sinds deze cliënt hiervoor openstaat en dit doet is haar herstel overduidelijk in een versnelling geraakt.
Deze tip is een uitnodiging om je hier zelf verder in te verdiepen.
Een paar namen: Dr. Sarno, Nicole Sachs (podcasts) en in het Nederlands: Lief klein leven podcast.
Verdiep je in de kennis, de andere kijk op langdurige lichamelijke klachten, laat je inspireren door de succesverhalen op de podcasts en ga journallen: schrijven met betrekking tot je emoties, zodat deze veilig stapje voor stapje doorvoeld mogen worden.
Mocht je hier hulp bij willen, dan is moderne hypnotherapie een goede manier om dit werk te versterken.
Succes!

Ziekte of een chronische aandoening gepaard gaande met pijn is lastig om te aanvaarden als we er tegen strijden. We zijn veelal ingesteld op dingen willen verklaren zodat we het kunnen oplossen, maar werkt dat ? het antwoord is ook veelal ;'Nee! Door ervan weg te gaan merken we dat pijn juist groter lijkt te worden; de tip is om er mild naar toe te gaan, zoals we bijvoorbeeld ook een schaafwond genezen. Door er met aandacht bij stil te staan, zonder een oordeel, zal je merken dat de pijn draaglijk is en de focus minder snel naar alleen maar pijn gaat. en dat geeft ruimte in je leven.

Je kan van alles gaan mankeren in de loop van jouw leven. Dat kan vroeg zijn, maar ook op latere leeftijd. Van dementie, MS tot ADHD of Autisme. Het spectrum is breed.
Ik vind het belangrijk dat er naar jou en jouw omgeving goed wordt geluisterd. Jij bent namelijk niet jouw ziekte of aandoening. Jij bent jezelf. Ieder mens vraagt om een unieke benadering. En ieder mens heeft ook iets anders nodig. Dat vraagt om naar ieder uniek mens te kijken. En vooral niet in hokjes te denken of stickers te plakken. Soms kan het helpend zijn, omdat je het daarmee kan begrijpen of handvatten kan zoeken die hierbij passen. Maar vergeet jezelf hierbij niet. Neem de tijd, sta stil bij jezelf en bij de belangrijke anderen om jou heen.

Je wilt graag weer de oude worden. Ik kan je zeggen...... Lukt dat ? Prima, zo nee: dan help ik je graag de 2,0 worden. Een andere versie van jezelf, mét de (gevolgen van de) ziekte erbij. Als je helemaal herstelt, dan ben je evengoed een ervaring rijker. maar als je niet volledig herstelt, dan zijn er wellicht blijvende gevolgen van die ziekte waar je elke dag mee moet dealen.

Ikzelf spreek uit eigen ervaring. Ik heb borstkanker gehad allerlei verschillende behandelingen en blijvende klachten op divers gebied, wat echt niet fijn is.,...

Toch ben ik gelukkig. Ik ben blij met alles wat wél lukt en probeer van alles uit het leven te halen En dat lukt aardig tot heel goed. Ik help jou graag met datzelfde te doen. Hoe? Je bent welkom om door mij gecoached te worden om te leren omgaan met een veranderd lichaam en te genieten van het leven binnen de mogelijkheden.

Als je een chronische ziekte hebt, ervaar je vaak klachten als vermoeidheid, lichamelijke pijn en/of concentratieproblemen. Jij wilt graag volop meedraaien in de maatschappij, maar je lijf kan hierin niet mee. En dat doet pijn, voelt verdrietig en geeft je een gevoel van machteloosheid. Wellicht vindt jouw verstand er ook iets van: dat je je niet zo moet aanstellen, dat je zwak en lui bent en dat het jouw eigen schuld is.

Maar deze negatieve gedachten en vervelende gevoelens wil je er niet ook nog eens bij hebben, toch? Je wilt je immers goed voelen! Dus ga je ertegen vechten: je gaat tóch naar dat ene drukke feest, je vraagt niet om hulp, je doet gewoon zelf het hele huishouden, enz. Of je gaat op zoek naar afleiding: netflixen, op Facebook, poetsen, eten/snoepen, enz.

Als je jezelf hierin herkent (en dat is meestal wel het geval), vraag je dan eens het volgende af:
- Wat levert het mij op op de korte termijn?
- Wat kost het mij op de lange termijn?

De korte termijn is vaak dat je je eventjes goed voelt. Op de lange termijn daarentegen merk je misschien dat je telkens over je grenzen heen gaat en dat je je alleen maar slechter gaat voelen, depressiever en minder zelfvertrouwen krijgt en je klachten worden vaak nog erger.

Dan wordt het hoog tijd om jouw kijk op het leven om te gooien en anders te leren omgaan met die negatieve gedachten en vervelende gevoelens!

ACT-therapie oftewel Acceptance and Commitment Therapy kan jou daarbij helpen. In deze therapie leer je je pijnlijke gevoelens toe te laten in plaats van ervan weg te gaan of ertegen te vechten. Je leert je negatieve gedachten minder serieus te nemen in plaats van ze te vermijden of weg te duwen. Je leert dat je NIET jouw lichaam BENT, maar dat jij groter bent dan jouw pijn en dat je in staat bent om deze pijn met je mee te dragen. Je leert je te richten op de échte belangrijke dingen in het leven en inzien dat je hier wél controle over hebt.

Podcast
De balanskliniek van Bram Bakker
Dit is een interessante podcast, waar Bram verschillende mensen interviewt.
Op 29 mei interviewt Bram Saskia de Bruin over pijn en het gevoel dat er toe doet.
Een aanrader!

Als je langdurig ziek bent, komt ergens het punt waarop je beseft: misschien gaat het nooit meer over. Je kunt je afvragen of je nog wel ‘de oude’ wordt. Statistisch loopt die kans natuurlijk steeds verder terug bij chronische ziekte. Het wordt steeds aannemelijker dat het niet meer over gaat.
Misschien word je gewaarschuwd voor valse hoop. Dan krijg je adviezen als ‘Leg je er maar bij neer’ en ‘Accepteer het gewoon’. Goed bedoeld, waarschijnlijk, want mensen willen je behoeden voor teleurstelling en ze hopen dat je je leven binnen je eigen beperkingen zo goed mogelijk weer oppakt.

Maar berusting heeft ook een keerzijde: wees je ervan bewust hoeveel invloed onze gedachten hebben op onze gezondheid. Voorkom dat je door je ziekte te accepteren alle hoop loslaat. Ons zelfhelend vermogen is briljant en we begrijpen daar eigenlijk nog maar heel weinig van. Maar daar is wel hoop voor nodig. Als je geen hoop meer koestert op verbetering, is de kans op verbetering minimaal. Er is dan sprake van valse wanhoop. Houdt daarom de gedachte levend dat er iets zou kunnen verbeteren, ook al is het maar iets kleins of ook al is die kans maar klein. Accepteer dat er een kans is dat het slechter wordt, maar stop nooit met hopen. Hoop doet leven.

Als je ziek bent, wil je zo snel mogelijk weer beter worden. Alleen, deze haast en gejaagdheid veroorzaken nog meer stress. Zo ontstaan veel van de ‘moderne’ ziektes.
Door je op je eigen handelen te concentreren en het ritme en de tijdsduur van herstel die bij jou horen te leren kennen, kan je dit voorkomen.
Goed voor jezelf zorgen zonder eindeloos over je herstel te piekeren helpt je meer. Herstel heeft evenveel tijd nodig als ziek worden. Door dit proces in te gaan en langzaam, passend bij wie jij bent en wat jij nodig hebt, te doorlopen kan je je helemaal richten op wat goed voor je is.
Maak je niet druk en laat je niet meeslepen door de hectiek en doe alles langzaam en grondig.

Ziek zijn is wat niemand wil. En toch zijn er mensen die in hun ziekte kunnen ontdekken wat er nodig is om hun levensgeluk of levenskwaliteit terug te vinden. Hoe doen zij dit? Immers vaak slokken alle medische afspraken, de vermoeidheid en de bijwerkingen hun energie op.
Tips:
* Het ontdekken wat je nu nodig hebt aan hulp om te kunnen herstellen.
* Het accepteren van de emoties die erbij horen, de emotionele roller coaster. Hier ook de tijd voor nemen.
* Onderzoeken welk beeld je van de ziekte hebt en of dit een helpend beeld voor je is.
* Welke positieve levensdoelen kun je gaan stellen? Wellicht vóórbij het oude en vertrouwde. Wat wens je?

Met een goede therapeut kun je je onbewuste overtuigingen onderzoeken die je nu wellicht in de weg zitten bij jouw herstel of acceptatie. Bij een goede therapeut kun je persoonlijke oefeningen leren die je in je dagelijks leven zelf kunt toepassen zodat je meer (be)RUST(ing) kunt gaan ervaren. Medische hypnotherapie kan hiervoor een mooie methode zijn. Deze therapie vorm werkt o.a. met imaginatie en verdiepende ontspanningsoefening.

We hebben allemaal wel eens dat we onze klacht/ziekte gebruiken omdat er een voordeel aanzit.
Als je ziek bent hoef je niet naar je werk.
Freud heeft de term ziektewinst bedacht. Je hebt primaire en secundaire winst.
Bij primair levert het je iets op en bij secundair hoef je iets niet.
Het kan helpend zijn om te onderzoeken hoe dat bij jou zit en of je op een gezonde manier dat gene kunt verkrijgen of niet hoeft te doen. B.v. neem eens een dagje vrij, ipv van de ziekte te gebruiken om niet naar je werk te hoeven.

7 Tips om beter om te kunnen gaan met een chronische ziekte

1. Jezelf accepteren

Als je hoort dat je ziek bent, komt het accepteren van jezelf mét die ziekte ineens op de voorgrond te staan. Er zijn verschillende fases die je dan doormaakt, van ontkenning en rouw tot acceptatie. Laat je inspireren door mensen die dit voor elkaar gekregen hebben.

2. Pijn en ongemak verdragen

Pijn? Oh, dan neem je toch even een paracetamolletje? Bij chronische pijn is een paracetamol vaak niet meer genoeg. Bovendien kan er bij pijnstillers gewenning ontstaan, waardoor je steeds meer nodig hebt om de pijn te verminderen. Mensen met een chronische ziekte moeten dus vaak andere methoden gebruiken om de pijn te verdragen: afleiding zoeken, of juist rust nemen, iets creatiefs doen, een stukje wandelen, een (huis)dier aaien…

3. Je leven waarderen

Wat als er nauwelijks iets overblijft? Je moet stoppen met school, kan niet meer werken, kan nauwelijks relaties onderhouden en zelf je huishouden doen lukt ook niet meer. Hoe kun je dan toch nog een zinvol leven leiden? Veel mensen met een chronische ziekte hebben daar iets op gevonden. Ze bloggen bijvoorbeeld over hun situatie. Dat kan vanuit huis en draagt bij aan het begrip voor mensen met een chronische ziekte. Het vinden van waarde in andere dingen dan alleen werk kan heel bevrijdend zijn.

4. Genieten van kleine dingen

Als je ziek bent en geen grote uitstapjes of reizen meer kunt maken, moet je het zoeken in de kleine dingen: de zon die je kamer in schijnt, een leuk liedje op de radio of een paar uurtjes met weinig pijn. Rechts bovenin vind je een knop naar mijn Instagramprofiel. Daar laat ik zien van welke kleine dingen ik geniet.

5. Nee zeggen en grenzen aangeven

Je mag altijd nee zeggen. Een uitleg is vaak niet nodig. Chronisch zieken moeten vaker dan gemiddeld iets afzeggen en hebben daarom veel ervaring met nee zeggen. Let eens op hoe zij dat aanpakken.

6. Balans aanbrengen in je leven

Ik zie veel mensen die niet ziek zijn worstelen met de balans in hun leven. Ze hebben nooit geleerd dat je niet alles kan doen wat je wil, omdat je lichaam gaat tegensputteren als er teveel werk of stress in je leven is. Bij mensen die wel ziek zijn gaat het misschien om een hele andere balans: niet kunnen koken, omdat je naar het ziekenhuis moet en dat genoeg is voor die dag. Maar ze moeten wel, als ze nog een enigszins prettig leven willen hebben.

7. Mentale veerkracht/omgaan met tegenslagen

Als je chronisch ziek bent, krijg je te horen dat de symptomen van je ziekte misschien te hanteren zijn, maar dat je altijd met deze ziekte zult leven. Weer opstaan en verdergaan met je leven (op een aangepaste manier) is een grote opgave. Ik merk dat de chronisch zieken die ik ken daardoor goed bestand zijn tegen allerlei soorten tegenslagen. Ze storten misschien even in, maar staan snel weer op en gaan door.

Ziek zijn is confronterend. Je voelt je kwetsbaar, breekbaar en het kan best eenzaam voelen als de ander je niet begrijpt.

Het is belangrijk om je grenzen aan te geven. Wat kan je nog zelf en waar heb je andere mensen bij nodig om je te ondersteunen?

Wanneer je met langdurige ziekte hebt te maken, ervaar je vaak verlies op meerdere vlakken.
Niet alleen fysiek zul je beperkingen ervaren maar ook je sociale contacten kunnen veranderen, je werk kun je vaak niet meer uitoefenen. Dit kan ervoor zorgen dat je je alleen en verdrietig voelt.

Het troostboek van Matt Haig is een boek met korte verhalen, quotes en tips om troost en ondersteuning te bieden.
Matt Haig heeft dit geschreven vanuit ervaringsdeskundigheid, zijn struggle met zijn ziekte.

Mensen die gevoelig zijn voor schoonheid kunnen daar veel troost in vinden bij ziekte of pijn .
Het zien van een mooi schilderij , bloemen schikken , je huis mooi maken , jezelf mooi maken , genieten van de schoonheid van de natuur enz ...
Voor mij werkt schoonheid helend bij ziekte en pijn .
Het is eenvoudig en overal om je heen te zien .

Wanneer je een ziekte hebt of een aandoening raak je vaak het vertrouwen kwijt in jouw lichaam. In lichaamsgerichte therapie wordt hiermee gewerkt. Weer vertrouwen krijgen en leren kijken en voelen van jouw mogelijkheden i.p.v. jouw onmogelijkheden.

Teken jouw 'weegschaal'.

Balans in je leven merk je minder goed op als alles lekker loopt. Dan gaat het als het ware vanzelf. Maar als je uit balans raakt, dan voel je je minder goed. Je merkt dat aan slapen, eten, piekeren, minder zin hebben in fijne dingen enz.
Het kan veel duidelijk maken als je jouw weegschaal tekent: een balans met twee manden, in de ene zit alles wat je op je bordje hebt (draaglast) en aan de andere kant wat jij in huis hebt om het aan te kunnen (draagkracht). Bij deze laatste horen ook jouw hulpbronnen, bijv. een lieve partner, familie die je steunt, je huisdier, collega's, creativiteit, wandelen/beweging e.a.
Dit is een eerste stap, waarmee je kunt kijken wat je gaat doen....of aan de kant van de draaglast iets verminderen. Of aan de kant van de draagkracht iets versterken. Met behulp van een ACT therapeut (Acceptance and Commitment Therapy) kun je dit doen,
succes!

Veel kankerpatiënten hebben last van extreme vermoeidheid. Deze vermoeidheid kan het gevolg zijn van veel verschillende factoren of een combinatie daarvan. Zo kun je moe worden door de ziekte zelf, de behandelingen, pijn, emoties of voedingsproblemen. Er is vaak niet één oorzaak aan te wijzen.

Vermoeidheid kan een grote impact hebben op je leven, zoals je emoties, je sociale leven, werk, huishouden etc. Vermoeidheid na kanker kan je zomaar overvallen en je kunt je volledig uitgeput voelen. In tegenstelling tot gewone vermoeidheid duurt het herstel vaak langer en gaat het niet automatisch over na rusten. Voor je omgeving is dat soms moeilijk te begrijpen.

De Untire-app kan je helpen om je energie op te bouwen en je kwaliteit van leven te verbeteren. Het is een zelfhulpprogramma met informatie, tips en oefeningen, dat je in eigen tempo kunt volgen. Voor meer informatie zie de website van Untire (naam: untire.me)

Veel succes en sterkte!

Het kan heel zwaar zijn om elke dag met pijn te leven. Als je het lastig vindt om je grens te bewaken, als jouw valkuil is dat je vaak toch weer te veel van jezelf vergt; zet een timer op je mobiel of horloge en neem je verdiende pauzemomentjes. Gun jezelf iets fijns of rustgevends van enkele minuten om te pauzeren, om op adem te komen en even te voelen hoe het op dat moment met je gaat.

Wil je meer weten over hoe om te gaan met een chronische ziekte of pijn, neem gerust vrijblijvend contact op.

Omgaan met ziekte.....

dat betekent incasseringsvermogen inzetten. En doorzettingsvermogen. Ook leren berusten in dat er (tijdelijk of blijvend) bepaalde handelingen niet meer mogelijk zijn. Dat vraagt rouwarbeid.
Daarnaast ook leren omgaan met kijken naar half glas vol. Hoe moeilijk dat ook is, maar zijn er ook dingen die nog wél lukken? En hopelijk kun je daar oprecht blij mee zijn, of leren zijn. Soms moet je tegen de verdrukking in iets proberen anders te zien of juist gewoon een te zijn in het hier en nu en berusten in het feit dat het is zoals het is. Ik leer je graag technieken om hier mee om te gaan.

Het is al erg genoeg om ziek te zijn. Extra lastig is het gepieker dat vaak ontstaat als je te ziek bent om afleiding, plezier en zingeving te vinden.

Als je last hebt van irrationele gedachten over ziek zijn, beter worden, onrecht, zelfzorg, eenzaamheid, schaamte of schuld, dan lijdt je zelfs nóg meer.

Een psycholoog kan lichamelijke klachten misschien niet stoppen. Maar misschien wel het lijden dat uit je gedachten ontstaan. Overweeg daarom of je verlichting kunt vinden bij een coach, psycholoog of therapeut voor dat extra vervelende gedoe.

En heel veel beterschap.

" Je hebt altijd een keus".
We hebben allemaal een keus als we te maken krijgen met trauma, moeilijkheden of ziekte. We kunnen opgeven of ervoor kiezen om elk moment als een geschenk te ervaren.
Edith Eger geeft in haar boek Het Geschenk praktische tips om ons zachtjes aan te moedigen de gedachten die ons gevangen houden en het destructieve gedrag dat ons belemmert te veranderen. In dit boek leer je om je slechtste momenten te zien als je beste leermeester, en vind je je vrijheid door de kracht die erin zit.

Leven met een ziekte vraagt afstemming met het hier en nu wat er mogelijk is. De uitnodiging is om te kijken wat er wél kan ipv wat er niet lukt. Maar een reserveplan en stel je zonodig flexibel op.

Wanneer je veerkracht opbouwt, zorgen uitdagingen (zoals ziekte) er niet langer voor dat je automatisch in een overlevingsrespons schiet, maar kun je flexibeler reageren.
Hoe groter je veerkracht, des te flexibeler worden je responsen.
De volgende oefeningen kun je inbouwen in je dagritme om je veerkracht te vergroten:
- richt je aandacht naar binnen met ademhalings- en reflectieoefeningen
- zucht een aantal keren per dag opzettelijk
- richt je aandacht naar buiten met oefeningen, die betrekking hebben op je huis of de natuur
- zoek een plek waar je je veilig genoeg voelt om te verstillen
- koester glinsteringen met de hand op je hart
- kies een activiteit die een beetje uitdaging biedt.

Om je veerkracht te vergroten, is het aan te raden om zowel te versterken wat al bestaat en helpt het om te verwelkomen wat nieuw is en precies voldoende uitdaging biedt.

Een ziekte waarbij je steeds weer opnieuw, elke dag bijna, moet afwachten hoe het gaat.... Elke dag besluiten nemen... Hoe erg is het, wat is goed voor mij, mag dit? kan dat? Als je al niet moe was van het ziek zijn en pijn verdragen/opvangen, dan wordt je het wel van al die beslissingen keer op keer. En als je je goed voelt dan WIL je zo graag. En als je je slecht voelt dan BAAL je zo erg.

Of niet?

Het is lastig. Om MOE en MOEdeloos van te worden. Het kan frusterend zijn en het is niet onze aard om 'op te geven' dus we houden HOOP. Dat het zo weer wegzakt. Of dat het ooit weer over zal zijn. Of dat het straks vast wel weer gaat.....

Mijn tip is om periodes in te lassen die, los van hoe je je op dat moment voelt, nooit een beslissing van je vragen. Losse uren die je in je agenda zet.
Gewoon omdat je dan, ook als je je goed voelt, eens even kunt niksen. Of als je je slecht voelt, eens geen besluiten hoeft te nemen omdat die tijd (dat uur) niet iets was gepland dat afhankelijk van hoe jij je voelt wel of niet door kan gaan.

Veel succes. Het is maar een kleine tip maar misschien heb je er wat aan.

Boek: Zeven minuten na middernacht. Schrijver: Patrick Ness

Het verhaal van een jongen van 13 jaar met een ernstig zieke moeder, die leven tussen hoop en vrees. Het proces wat zij doormaken is ontroerend en herkenbaar beschreven vanuit de positie van de jongen. Over woede, verdriet en afscheid nemen. De hier en daar bijna poëtische tekst bevat waardevolle levenswijsheden en is tevens prachtig geïllustreerd.

In ons dagelijks leven gaan we er vaak vanuit dat we kunnen 'functioneren'. Dat we er gewoon op aan kunnen dat ons lichaam meedoet. Pas als die niet het geval is, wordt ons bewust hoe belangrijk het is.
Als zoiets gebeurt, voelt het gauw als een shock. We hebben dan tijd nodig om ons in te stellen op een nieuwe situatie. De gevoelens die daarbij opkomen zijn belangrijk en als we deze een plek kunnen geven, dus als ze er mogen zijn, helpt dit een weg vooruit te vinden met de nieuwe realiteit.

Doe een visualisatie-oefening uit de PsychoDynamische Therapie en maak een foto.
In het kort volg je deze stappen:
1. Ga lekker zitten of liggen
2. Ga al je zintuigen na in je huidige situatie
3. Ga nu al je zintuigen na in een gewenste situatie
4. Blijf hier even goed bij stilstaan en maak er een foto van in gedachten
5. Deze foto kun je op elk gewenst moment weer naar voren halen, inclusief alle zintuigelijke waarnemingen!

Nieuwsgierig geworden naar de uitgebreide oefening?

Ziek zijn...... wat klinkt dat zwaar he. En soms is dat ook zwaar. Je kiest er niet vrijwillig voor. Het overkomt je. Maar hoe ga je er eigenlijk mee om? Kun je accepteren dat je lichaam je tijdelijk of blijvend in de steek laat? Kun je accepteren dat je pijn hebt? Dat je een ander uiterlijk hebt gekregen? Dat je partner, je kinderen of andere familie of omgeving hier ook wel wat van vindt? Heftig te constateren dat je omgeving je ziet aftakelen en dat zij aan de zijlijn staat of zich machteloos voelt of zelfs angstig is dat je niet meer beter wordt? Hoe ervaar jij dit eigenlijk zelf? Of zit je in de rollercoaster van maar door moeten gaan en in de overleefmodus zitten? Geen tijd of energie om ook nog voor je omgeving te moeten zorgen? Want je lijf is keihard bezig met zichzelf overeind te houden? Dit kan allerlei ver gaande consequenties hebben op allerlei gebied. Helaas (en ook gelukkig) spreek ik uit eigen ervaring en deel ik heel graag met je hoe ik er boven op gekomen ben. Ook al heb ik elke dag nog steeds te maken met blijvende pijnklachten. Ik heb tegen mezelf gezegd dat ik weigerde mijn leven daardoor te laten verpesten, omdat het mijn tijd nog niet was en omdat ik in dit leven nog veel meer te doen had. Soms overmatig hoopvol, en toch heeft het me geholpen en gun het jou zo erg, dat ik je graag ondersteun in jouw proces om te leren omgaan met jouw situatie. Je bent van harte welkom!

Een grootste worsteling bij ziekte is vaak dat er een wens dat het anders is dan dat het is. 'Iets' moet weg. Dan ben je eigenlijk dubbel aan het vechten. met het ongemak én dat dit weg moet. Misschien lukt het om te kunnen zeggen: 'Dit is nu wat er is en dit is wat er is... op dit moment', om vervolgens te blijven voelen wat dit met je doet. inclusief de pijn, onzekerheid, rouw, boosheid, machteloosheid enz. niets hoeft weg. Het wil alleen gevoeld en erkend worden. Er is wat er is, ook al ben ik er niet blij mee en dat dan weer voelen.

Post Intensive Care Syndroom (PICS) is de naam van klachten die mensen kunnen ervaren door een opname op de Intensive Care afdeling. Veel mensen ervaren een jaar na hun opname psychische problemen, zoals angst, stress en depressiviteit. Bijna de helft van de IC patiënten heeft hier last van. Het is belangrijk dat PICS herkent wordt om zo de juiste hulp te kunnen bieden. Uit onderzoek is gebleken dat EMDR, cognitieve gedragstherapie zoals ACT kan helpen. Bij lichte klachten kan mindfulness en lotgenotencontact helpen. Ook naasten en familie van mensen die op de IC hebben gelegen kunnen klachten op psychisch gebied krijgen dit wordt PICS-F genoemd.

Ziekte kan gepaard gaan met pijn. Medicatie werkt niet altijd. Of kan verslaving aan de pijnstiller in de hand werken.
Wat niet verslavend is en (na wat oefening) tot vermindering van pijn kan leiden is de volgende oefening uit de acupressuur:

Een punt dat wordt gebruikt voor alle hoofdpijnen is het punt dat de meeste mensen kennen en gebruiken, meer dan dan enig ander punt in de wereld. Het kan ook gebruikt worden voor andere pijnen.
Dit heet het Hoku punt, dat is het vierde punt op de dikke darm meridiaan (LI4). Dit punt ligt in de wigvormige vlezige ruimte tussen duim en wijsvinger, aan de kant bij de wijsvinger.

Je drukt met je duim van je andere hand op dit vlezige gedeelte, op dit punt. Je vingers geven tegendruk aan de onderkant. Tevens adem je in door je neus en adem je uit door je mond. Hierbij is de uitademing langer dan de inademing. Doe dit enkele minuten. En meerdere keren per dag.
Door deze ondersteunende ademhaling activeer je tegelijkertijd de nerves vagus. Dit is de zenuw die daarmee weer terug in balans komt en zo kan zorgen voor (meer) rust en herstel.

Dat jij of iemand uit jouw gezin, familie ziek wordt, heb je niet zelf te kiezen doorgaans (tenzij je erg ongezond en roekeloos leeft, maar dan nog...).
Als ziekte een realiteit is in jouw leven, dan raak je je houvast kwijt. Alles lijkt te veranderen, je bent in verwarring 'hoe gaat het verder?'.
Zoals J.Galavazi in zijn boek ' van klacht naar kans' schrijft kan juist deze fase van verwarring een doortocht naar verandering zijn.
Je verlangt misschien naar je oude leven zonder ziekte, of naar minder klachten en het verdwijnen van de problemen. Als je je verzet en gevoelens wegduwt, bereik je niet wat je wil. Door de verwarring er te laten zijn met angst, pijn, onzekerheid enz. verwijnt de ziekte ook niet maar kan het een stukje draaglijker worden, je bent bezig met accepteren. Het kan ook zijn dat jouw verlangen verandert, dat je kunt leven met wat er nu is.

Dirk de Wachter, psychiater en relatietherapeut, schrijft in zijn boek: De kunst van het ongelukkig zijn, dat we leven van de hoop.
"De kunst is dat we kunnen leven met het niet begrijpen en het onbegrijpelijke maakt dat we blijven hopen"